Диссертацияси бухоро 015 мундарижа кириш

3.2. Тарбиячи сифатида педагог-тарбиячи касбий позицияси 
диагностикаси

Сўнгги йиллардаги илмий баҳсларда қуйидаги фикр кўп тилга 

олинмоқда: инсонга йўналтирилган фанлар ва амалларнинг ҳаракати албатта, 
аксиологик (қадриятлар) асосига қурилган бўлиши керак. Агар биз ўз 
педагогикамизнинг ҳақиқий инсонпарвар бўлишини истасак қуйидагиларни 
эсдан чиқармаслигимиз керак: бундай педагогикада қадриятлар мақсадларни 
белгилаб беради ва унинг акси бўлиши мумкин ҳам эмас. Шу сабабли 

---

69 
педагогнинг ўз фаолиятини амалга оишириш етарли бўлмай, у инсонпарвар, 
жонкуяр бўлмоғи лозим. Унинг фаолияти эса тарбия соҳасида 
инсонпарварлик қадриятларини амалга ошириш жараёнига айланиши зарур 
бўлади ва шунинг ўзи аста – секин педагогиканинг пойдевор қадриятига 
айланиб боради.
Ўқитувчининг ўз касбий позициясида уни ташкил этувчи иккита 
кичик позицияларнинг биргаликда ҳаракатланишини кузатиш мумкин 
бўлади, яъни ўқитувчининг ўз фаолиятидаги мавқеи ва ўқитувчи-ўқувчи 
муносабатларидан келиб чиқувчи ўқувчи мавқеларнинг бир-бирига сингиб 
кетганлиги. Бунда ўқитувчи ўқувчи билан ҳам «ўқувчи», ҳам «бола» 
сифатида муносабатда бўлишига тўғри келади. 
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда қуйидаги мулоҳазаларни қайд 
этиш мумкин бўлади: 
- ўқитувчининг тарбиячи сифатидаги касбий мавқеи болалар тарбияси 
давомида инсонпарварлик қадриятига таянган бўлиб, уни амалга оширишга 
қаратилган бўлиши керак; 
- ўқитувчи мавқеининг қай даражада инсонпарварлиги унинг ўз фаолиятида 
қандай асосларга таянганлиги ва бунинг инсонпарварлик мезонларига 
қанчалик тўғри келиши билан белгиланади;
- ўқитувчининг тарбиячи сифатида касбий мавқеини эса диагностика услуби 
тўла аниқлаб беради [10, с.62] 
Диагностика услуби асосида эса А.И. Григорьева ишлаб чиққан модел 
асослари ётади. Бу модел бўйича ушбу йўналишда ўқитувчининг амалга 
ошириши мумкин бўлган ҳаракатлари тўрт блокка ажратилади:
1) тарбия жараёнининг субъекти сифатида ўқитувчининг болага ва синфга 
бўлган психо- педагогик таъсир ҳаракатлари.
2) ўқитувчининг тарбичи сифатида шаклланиши жараёнидаги харакатлари.
3) ўқитувчининг тарбиячилар ҳамда педагоглар жамоасини шакллантириш 
жараёнидаги якка ва ҳамкорлик ҳаракатлари.

---

70 
4) ўқитувчининг болаларда тарбия кўникмалари, ўзаро ҳамкорлик ва ўзаро 
ижобий таъсирлар имкониятларини ошириш бўйича амалга оширадиган 
харакатлари. [10, 74]