Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

10.3. Дейтаграммали узатиш 
Пакетлар тармоқнинг битта тугундан иккинчи тугунга бир биридан 
мустақил равишда умумий қоидалар бўйича узатилади (10.6.расм.). Пакетни 
қайта ишлаш процедураси фақат унда бўлган параметрлар ва тармоқ холати
бўйича аниқланади. Узатилган пакетлар бўйича ахборот тармоқ томонидан 
сақланмайди ва буни пакет қайта ишлаш пайтида назарга олинмайди. Хар 
битта алоҳида пакет тармоқ томонидан мустақил узатиш бирлиги деб кўриб 
чиқилади – 
дейтаграмма.
Пакет узатиши бўйича қарори коммутация 
(маршрутизация) жадвали асосида қабул қилинади, бу маълумот бўйича 
кейинги транзит (охирги) тугун маршрут аниқланади. 

---

94 
10.6. расм. Дейтаграммали тармоқ. 
10.4. Логик уланишни ўрнатиш билан узатиш 
 
Логик уланишни ўрнатиш билан узатиш – бу хост– узатувчи ва хост–
қабул қилувчи пакет алмашиш жараённинг бир нечта параметрлари тармоқ 
иккита охирги тугунлар келишув процедураси борлиги хисобланади. Бу 
процедура қўйидагида аниқланади: (10.7. расм) 
10.7. расм. Логик уланишни ўрнатиш билан узатиш. 
1.
Уланишни инициатор тугуни қабул қилувчи тугунга уланишни 
ўрнатиш таклифи билан хизмат пакетини юборади.
2.
Агар қабул қилувчи тугуни бу билан рози бўлса, уланишни ўрнатишни 
тасдиқлайдиган ва бу логик уланиш чегарада ишлатиладиган бир нечта 
параметрларни таклиф қиладиган бошқа хизмат пакети юборилади.
3.
Уланишни инициатор тугуни учинчи хизмат пакети юборганида 
уланишни ўрнатиш жараённи тугатиш мумкин, унда таклиф қиладиган 
параметрлар унга мос тушади деб хабар беради.
10.5. Виртуал канални ўрнатиш билан узатиш 
Виртуал канални ўрнатиш билан узатиш – логик уланишнинг хусусий 
мисоли, унда хамма пакетлар учун маршрут каттиқ аниқланган. Битта 
уланиш чегарада узатилаётган хамма пакетлар битта аниқ йўл бўйича ўтиши 
керак (10.8. расм). Пакетли коммутация тармоғида охирги тугунларни 
улайдиган битта олдиндан қўйилган фиксацияланган маршрут виртуал канал 

---

95 
деб номланади (virtual circuit ёки virtual channel VC). Виртуал каналлар 
барқарор ахборот оқимлар учун ўрнатилади. Умумий трафикдан ахборот 
трафигини ажратиш учун хар битта пакет махсус белги — метка билан 
белгиланади.
10.8. расм. Виртуал канални ўрнатиш билан узатиш. 
Виртуал канални ўрнатиш билан узатиш процедураси қўйидаги 
қадамларни ўз ичига олади:
1.
Виртуал каналини ўрнатиш – махсус пакетни манба тугунидан 
жўнатиш - уланишни ўрнатиш сўрови (қўйиладиган шу виртуал канал 
юборадиган адреси ва оқим меткаси учун). 
2.
Тармоқ бўйича ўтиш пайтида сўров хар битта коммутаторда янги ёзув 
шакллантиради, бу ёзув берилган меткага эга бўлган пакетни коммутатор 
қандай хизмат қўрсатиш кераклигини кўрсатади.
3.
Шакллантирилган 
виртуал 
канали 
шу 
метка 
билан 
идентификацияланади. 
4.
Виртуал канал ўрнатганидан кейин тармоқ керакли маълумот 
оқимларни бу канал бўйича юбориши мумкин.
Кириш интерфейсга пакет қабул қилинганидан кейин коммутатор пакет 
бошидан меткани ўқийди ва ўзини коммутация жадвалини кўриб чиқади, бу 
жадвал бўйича пакетни қайси чиқиш портига юборишни аниқлайди.