Toshkent tibbiyot akademiyasi. Gulmanov I. D. 2020 y

---

Ichak choki. 
«Ichak choki» atamasi deganda, biror ichi bo‘sh ovqat hazm qilish yo‘li a’zolari 
devoriga, shuningdek qorin parda – muskul va shilliq shilliq osti qavatlari bo‘lgan boshqa ichi 
bo‘sh a’zolarga qo‘yiladigan barcha chok turlari tushuniladi. 
Oshqozon-ichak jarrohligi taraqqiyoti ma’lum darajada ichak choki usullarining ishlab 
chiqilishi bilan bog‘liqdir. Bu borada Lamber (1826) taklif etgan bir xil turdagi seroz-muskul 
ichak choki muhim o‘rin tutadi, bunday chok qo‘yishda ichak seroz pardalar bir-biriga 
tekkiziladi va ikkita ichak devorlari yopilishi tufayli kerakli jipslik (germetizatsiya) hosil 
bo‘ladi. 
Ichak choklariga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iboratdir: 
– aseptikaga rioya qilish, yaxshi gemostaz va to‘qimani, ayniqsa shilliq va shilliq osti 
pardalarini iloji boricha kam shi-kasglashga erishish; 
– seroz yuzalarning keng doirada jipslashishini ta’minlash va ichak devorining qolgan 
qavatlari adaptatsiyasi (ayniqsa yo‘g‘on ichak va o‘t yo‘llaridagi operatsiyalar) tufayli 
ishonchli jipslikka erishish; 
– jarohatning oshqozon-ichak yo‘li ichki tomoniga qaratilgan qirg‘oqlariga teshib o‘tadigan, 
ichiga botiriladigan choklar qo‘yishda suriladigan (singib ketadigan) tikish materiali 
(ketgut)ni, seroz-muskul choklarini qo‘yishda esa so‘rilmaydigan tikish materialini qo‘llash; 
– ichakning peristaltik harakatlarini hisobga olgan holda, suriladigan tikish materiallari bilan 
uzluksiz choklar, so‘rilmaydigan tikish materiallari bilan tugunchali choklar qo‘yish; 
– ichak choklarini dumaloq (teshadigan) ignalar (to‘g‘ri yoki bukilgan) bilan qo‘yish. 
Ichak choki yumaloq ninalar yordamida qo‘yilishi, bir xil turdagi to‘qimalarni 
jipslashtirishi, ichak devorining bir xil segmentlarini chog‘ishtirishi, to‘liq gemostazni va 
yetarlicha mexanik pishiqlikni ta’minlashi, mutloq erkin joylashgan yuzalarni yaqinlashtirishi, 
tikilayotgan yuzalarning vaskulyarizatsiyasini va gemostazini ta’minlanishi, ichak bo‘shlig‘ini 
iloji boricha minimal toraytirish zarur. 
Hozirgi vaqtda ichak choklarining yagona umumqabul qilingan tasnifi yo‘q. 
Ichak choklarini ma’lum bir turlariga ajratish uchun ovqat hazm qilish nayi 
a’zolarining tuzilishi ahamiyatga ega. Ichaklarda ikkita – tashqi va ichki g‘ilof (futlyar) 
farqlanadi. Tashqi g‘ilofni seroz qobiq va muskul qavat, ichkisini esa shilliq osti va shilliq 
qavatlar tashkil etadi. 
Me’da (A), ingichka ichak (B) va yo‘g‘on ichak (S) devorining g‘ilofli tuzilishi. I) ichki g‘ilof: 1 – shilliq qavat, 
2 –shilliq osti qavati. II) tashqi g‘ilof: 3 – muskul qavati (me’dada – 3, 4 va 5), 4 – seroz qobiq. 
Ichakning g‘ilofli tuzilishiga binoan ichak choklari ichak bo‘shlig‘iga o‘tgan va ichak 
bo‘shlig‘iga o‘tmagan turlariga ajratiladi. O‘tmaydigan (aseptik) choklarda iplar ichak 
bo‘shlig‘iga tushmaydi, va seroz chok, seroz-muskul chok, seroz-muskul-shilliq osti chok 
turlariga bo‘linadi. O‘tuvchi (infitsirlangan) choklarda ip ichak bo‘shlig‘iga tushadi, uning 
teshib o‘tuvchi, muskul-shilliq osti-shilliq, shilliq osti-shilliq va shilliq parda chok turlari 
farqlanadi. 

---

Toshkent tibbiyot akademiyasi. Gulmanov I.D. 2020 y. 
2 
Ichak choklarini qo‘yish uslubiga qarab alohida tugunli choklar, tushak choklari, 
uzluksiz choklar, uzluksiz-tugunli choklar, chekka choklar, ichkraiga qayiruvchi choklar, 
tashqariga qayiruvchi choklar va kombinirlangan choklar ajratilgan. 
Choklar qatorlarining soniga qarab bir qatorli va ko‘p qatorli choklar mavjud.
Xirurgik amaliyotda chok qo‘yishning ikki turi qo‘llaniladi: ochiq (kavak a’zo 
bo‘shlig‘i ochiq holatda qo‘yiladi) va yopiq (choklar kavak a’zo bo‘shlig‘i ochilmasdan 
qo‘yiladigan) usullar.