Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

O‘qish turlari. 
O‘qishning tanishib chiqish uchun, tadqiq qilish uchun, 
ko‘rib chiqish uchun va ma’lumot qidirish uchun o‘qish kabi turlari mavjud. 
Tanishib chiqish uchun yo‘naltirilgan o‘qish turida pirovard maqsad, aniq bir 
ma'lumotni topishga yo‘naltirilmagan bo‘lib, kitobxon tomonidan butun nutq 
mahsuloti (kitob, maqola, hikoya) hususida umumiy ma’lumotga ega bo‘lish 
istagi bo‘ladi. Bu “o‘zi uchun” o‘qish turi bo‘lib, uning natijasida olingan 
ma’lumotlar keyinchalik qo‘llanilish yoki takrorlash uchun ishlatilmaydi.
Tanishib chiqish uchun
yo‘naltirilgan o‘qish turida o‘quvchining 
oldidagi asosiy kommunikativ vazifa – butun matnni tezda o‘qib chiqish orqali, 
uning asosiy mazmunini tushunib olish, matnda qanday muammolar 
qo‘yilganligi, ularning qanday hal qilinganligini aniqlash turadi. Bu birlamchi 
va ikkilamchi ma’lumotlarni ajrata olish qobiliyatini talab qiladi. 
Tadqiq qilish uchun yo‘naltirilgan o‘qish matnda mavjud bo‘lgan barcha 
ma’lumotlarni va uning tanqidiy xulosasigni to‘liq va aniq tushunishni 
ta’minlaydi. Bunda matn tahliliy va shoshilmasdan o‘qiladi, matnning lingvistik 
va mantiqiy aloqalari asosida o‘qilganlarning mazmuniga diqqat qaratish lozim 
bo‘ladi. Uning vazifasi, shuningdek, o‘quvchining chet tilini bilishda 
qiyinchiliklarni mustaqil ravishda yengib o‘tish qobiliyatini shakllantirishdir. 
Ushbuo‘qish turidagi “o‘rganish” ob’ekti til materiallari emas, aksincha, matn 
tarkibidagi ma’lumotdir. Aynan shu turdagi o‘qish, matnga ehtiyotkorlik bilan 
munosabatda bo‘lishga o‘rgatadi. 
Ko‘rib chiqish uchun 
mo‘ljallangan o‘qish matn haqida umumiy 
tasavvurga ega bo‘lishni o‘z ichiga oladi. Uning maqsadi – mavzu haqida eng 
umumiy tushunchani olishdan iborat. Bu tezlikni talab qiladigan o‘qish turi 
bo‘lib, unda tafsilotlar va qismlar bilan batafsil tanishish uchun matnni bloklarga 
bo‘lib o‘qish nazarda tutiladi. Shuningdek, bu turdagi o‘qishning natijalari xabar 
yoki referat shaklida taqdim etish bilan yakunlanishi mumkin.