|
Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar:
1.
Darsda “o‘yin usullari”dan foydalanishning qanday afzalliklari va
foydasi bor?
2.
Ishbilarmonlik o‘yini rolli o‘yindan qanday farq qiladi?
3.
Rollio‘yinlarningqandaykamchiliklaribo‘lishimumkin?Mulohazaqilibk
o‘ring.
2.3-§.Ta’lim mazmunining nazariy masalalari
O‘quvmashg‘ulotiningmaqsadi:
Chet tilini o‘qitish mazmunining ilmiy
kategoriyalari, o‘qitish mazmunining munozarali tushunchalari, hamda o‘qitish
mazmuni tarkiblari borasida fikr yuritish va ma’lumotlar berish.
Tayanch so‘z va iboralar:
nutq mavzulari, nutq malakalari, til materiali,
mavzu, malaka, material, bixevioristik, rag‘batlantirish, reaksiya, individualongli,
kognitiv, integratsiyalshgan.
Chet tillarinio‘qitishjarayoninimurakkabvako‘pqirrali deb ta’riflashmumkin,
shuninguchunbitta
fan
asosidauningxususiyatlarihaqidatasavvurhosilqilishmumkinemas.
“O‘quvjarayonidanimanio‘rgatishmasalasiningmohiyatigaoidmutaxassislarningt
urli,
ko‘pinchabir-birigaqarama-qarshifikrlarizohlabkelinmoqda.
Buboradaikkimuammomavjud: 1) nimanio‘rgatiladi, savoligajavobberishda,
aksariyatolimlarta’limmazmunio‘rgatiladi,
deganaslidato‘g‘ri,
ammoumumiyjavobniqaytaradilar.
2)
«nimani
—
ta’limmazmunini»
muammosininghaletilishidolzarbligichaqolmoqda.
Chettilo‘qitishmazmuniningtarkibiyqismlarinitadqiqetishmuhimnazariyizl
anishlarqatorigakiradi.
O‘qitishmazmuniqandayqismlardantashkiltopishio‘qitishmaqsadlarigauzviybog‘
liqholdahaletiladi. Maqsadodatdamazmunnibelgilaydi, ya’nimazmun ta’lim
chog‘ida o‘zlashtiriladigan o‘quv-metodik hodisa bo‘lsa, uning mahsuli
erishiladigan maqsad sari olib boradi. Chet til o‘qitishning amaliy
maqsadi(nutqfaoliyatiturlariniegallash)damuayyantilmaterialiniqo‘llashhamdatil
birliklarinutqko‘nikmavamalakalariningshakllanishidaishtiroketishidaaniqchega
ralarqo‘yishkabimetodikjumboqlar yechiladi.”
15
Chet tillarini o‘qitishning
nazariy asosi bu chet tillarni o‘qitish metodikasi, tilshunoslik, pedagogika,
didaktika, psixologiya va psixolingvistika kabi fanlarning ma’lumotlari bilan
bog‘liq. Mazkur fandagi nazariy masalalardan biri bu terminologiya
masalalaridir. Masalan, ilmiy jurnallarda nashr etilgan yoki turli ilmiy va amaliy
konferensiyalarning materiallarida keltirilgan individual o‘qituvchilarning ish
uslublari va shakllari; bu holda, texnika kasbiy faoliyat texnologiyasiga
tenglashtiriladi; O‘qitish predmeti, pedagogik oliy o‘quv yurtlaridagi nazariy
15
Jalolov J. Chet tili o‘qitish metodikasi. -T.: O‘qituvchi. 2012. -B.52
34
kurs, ularning rivojlanishi talabalarning kasbiy metodik kompetentsiyasini,
ularning nazariy va amaliy tayyorgarligini shakllantirishni ta’minlashi kerak;
mustaqil predmet.
Chet tillarini o‘qitish metodologiyasi - bu chet tilini materialida
o‘qitishning maqsadi va mazmunini, usullari va vositalarini, qitish va o‘qitish
usullarini o‘rganadigan fan. E’tibor bering, chet tillarini o‘qitish metodikasi
mustaqil fan sifatida qaraladi, chunki u har qanday fanga xos xususiyatlarga ega:
mavzu, ob’ekt, ilmiy nazariy asoslar, eksperimental ma’lumotlar va o‘ziga xos
kategoriya
apparati.
Harqanday
fan
singari,
u
bilimlarnito'plashningyaxlitligivaularo‘rtasidagimunosabatlarnishakllantirishbil
anajralibturadi.
Metodologiya
fan
sifatidao‘quvjarayonigaasoslanadi,
uningtarkibiyqismlariquyidagilardaniborat:O‘qituvchilarnitayyorlashfaoliyati;
O‘quvmashg‘ulotlarinitashkiletish
(maqsadlar,
tarkib,
uslublar,
uslublarvavositalar);Talabalarningo‘quvfaoliyati.
Chet
tillarinio‘qitishpredmeti
-
buchettilidirvaunialoqavositasisifatidao‘rganishjarayoni,
nazariyavauslubiytavsiyalar
ko‘rinishidagio‘quvjarayoni
to‘g‘risidagibilimlarningumumiyligi,
maqsadlarningilmiyasoslanishi,
o‘qitishningmazmuni,
materialnitashkilqilish,
unio'rganishketma-ketligi,
uningta’limiyahamiyati,
talabdarajasiningtabiati,maqsadlarga,
mazmungavao‘zigaxoso‘quvsharoitlarinihisobgaolganholdao‘qitishningengsam
araliusullari,
usullarivashakllariniilmiyrivojlantirish.
Aslida,
metodologiyamavzusichettillarinio‘qitishbilanbog‘liqbarchamuammolarnio‘z
ichigaoladi.Metodikavadidaktikapedagogikabo‘limisifatidaumumiyo‘rganishob
’ekti - o‘quvjarayonimavjudligibilanbog‘liq.
Chet
tillarinio‘qitishmetodologiyasiningilmiyasoslario‘ziningnazariyqoidalarivameto
diktadqiqotlarningeksperimentalma’lumotlaridantashqariasosiyvategishlifanlar
qonunlaribilantashkiletilgan.
«Til va nutq birliklari» atamasi. Har ikkalasi ham nutqdagi til hodisasini
anglatadi. O‘quvchilar til birligi yoki nutq birligi hodisalarini ikkita alohida o‘quv
materiali qilib o‘rganmaydilar. Tilshunoslar til birligi bilan ish ko‘radilar. Uning
tadqiqotchisi shu tilda nutqni egallamagan bo‘lishi ham mumkin. Nutq faoliyati
ijrochisi esa til birligini nazariy o‘rganmagan bo‘lishi ham mumkin. Demak,
o‘quvchi nazariyotchi emas, u—amaliyot sohibi, chet tildagi nutqni talab
doirasida o‘rganadi. Til birliklarini bilim sifatida emas, balki ko‘nikma va malaka
bilan aralash egallaydi. O‘qitish mazmuniga «til materiali» nomli qism kiritilishi
nazariy va amaliy jihatdan oqlanadi.
Munozarali metodik tushunchalardan yana biri — «bilim, malaka, ko‘nikma»
atamalari tizmasidir. Ushbu tushunchalar chet til o‘qitish mazmuniga tasodifan
35
kirib kelgan. Sababi, aksariyat o‘quv predmetlarida uchchala tushunchani qabul
qilish ma’qul topilgan. Chet til faoliyat o‘rgatuvchi o‘quv predmeti bo‘lganidan,
bilimni o‘qitish mazmunida qism deb tan olish g‘ayri ilmiy hisoblanadi. Nutq
ko‘nikmasi tarkibida bilim singdirilgan bo‘ladi. Shuning uchun darsda chet tilda
bilimlar atayin bayon etilmaydi, o‘quvchilarga ular haqida ma’ruzalar
o‘qilmaydi, bilimni ataylab tekshirish mashg‘ulotlari o‘tkazilmaydi, uning
o‘zlashtirilishi ko‘nikma (va malaka)da nazorat etib boriladi. Ko‘nikma malaka
uchun o‘ziga xos pog‘ona bo‘lganidan, yakuniy malaka hisobga olinadi.
Bayon etilgan ilmiy metodik fikr-mulohazalarni hisob-kitob qilib, shuni
ta’kidlash joizki, chet til o‘qitish mazmuni tarkibi «nutq mavzulari», «nutq
malakalari» va «til materiali»dan iborat. Demak, o‘qitish mazmuni uch (
Do'stlaringiz bilan baham: |
