Часть VIII

Алматы қаласы бойынша 1992–2018 жылдардағы АЛИ көрсеткіші
1-суретте көрстелігендей, АЛИ көрсеткішінің ең жоғары 
деңгейдегі мәні 1993–1994 жылдар аралығында 16,7–
16,8 арасында байқалған, ол дегеніміз өте жоғары деңгейді 
көрсетеді. 1998–2000 жылдар аралығындағы төменгі 
көрсеткіштердің негізгі Алматы қаласындағы бақылау пост-
тарындағы экономикалық жағдайға байланысты. 2000 
жылдардан бергі ақпараттарды қарастыратын болсақ, ең 
жоғары көрсеткіш ретінде 2009 жыл алынады, 15,8-ге тең 
болып табылады. Алматы қаласы бойынша зиянды заттар-
мен ластануда ерекше орында тұратын азот диоксиді (NO
2
), 
күкірт диоксиді (SO
2
), көміртек оксиді (CO) және өлшен-
ген заттар болып табылады.
Кешенді ластнауды алдын алу жұмыстарын жүргізу 
нәтижесінде бірнеше кезеңді деңгейлі жұмыс жасау шара-
лары орын алады. Оның негізінде АЛИ көрсеткішін 7-ге 
дейін нәтижелі түрде төмендету жоспарланады.
Бірінші кезең (2009–2011 жыл) атмосфераның ластану 
индексі 11-ге дейін төмендету жоспарланады. Зиянды зат-
тардың жалпы тасталымы 50 мың т/жыл болып 237116 т/
жыл-дан 187116 т/жылға өзгертілу жоспарлануда.
Екінші кезеңде (2012–2014 жыл) атмосфераның ла-
стану индексі 9-ға дейін төмендету жоспарлануда. Соны-
мен жалпы тасталым 41 мың т/жыл және 187116 т/жыл-
дан 146116 т/жыл-ға өзгертілу жоспарлануда.
Үшінші кезең (2015–2018 жыл) атмосфераның ластану 
индексі 7-ге дейін төмендетіліп, сонымен қатар жалпы та-
сталымды 35 мың т/жыл-ға кеміте отырып, 146116 т/жыл-
дан 111116 т/жыл-ға өзгертілу жоспарлануда.

---

590
«Молодой учёный» . № 21 (259) . Май 2019 г.
Молодой ученый Қазақстан
Молодой ученый Қазақстан
2.2 Алматы қаласы бойынша ластаушы заттардың 
концентрациясы
Алматы қаласы бойынша зиянды заттармен ластануда 
ерекше орында тұратын азот диоксиді (NO
2
), күкірт диок-
сиді (SO
2
), көміртек оксиді (CO) және өлшенген заттар бо-
лып табылады. Олардың тек қана атмосфералық ауаны ғана 
ластап қоймай, сонымен қатар адам денсаулығына үлкен 
әсерін тигізетіні белгілі. Кез-келген жоғарыда аталған зи-
янды заттар адам организміне тыныс алу мүшелері арқылы 
тасымалданып, организмде тұрақтап қалу қауіпі бар бо-
лып келеді. АЛИ көрсеткіші бойынша есептелетін зиянды 
заттардың шекті мүмкіндік тасталым көрсеткіші бойынша 
есептелінетіні белгілі.
Келесі суретте Алматы қаласы бойынша 2010–2018 
жылдар аралығындағы күкірт диоксидінің шекті мүмкіндік 
концентрациясы берілген (2-сурет).
2-сурет.