B. T. Toshmuhamedov



Download 6,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet127/180
Sana18.04.2022
Hajmi6,59 Mb.
#560016
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   180
Bog'liq
Umumiy geologiya. Toshmuxamedov B

G ig rosk op ik suv 
— p ard a sin in g q a lin lig i b ir n e c h a suv 
m olekulalarining qalinligiga barobar b o ‘lib, o ic h a m i m m ning 
m ingdan birulush in i tashkil etadi. BoLsh b o g la n g a n suv, havoning 
nisbiy nam ligi 100% b o'lib, gigroskopik suv pardasining hajm iy 
jih a td a n oshishi n atijasid a hosil b o ‘ladi. Bu suv p ard asin in g
qalinligi m m ning yuzdan bir ulishiga to ‘g ‘ri kelib, m olekular 
kuchlar bilan ushlanib turadi, lekin ushlanish kuchi m u stah kam
bogMangan suv pardasiga nisbatan b o ‘sh boMadi.
Pardali suv 
— gigroskopik suvlarga nisbatan q alinroq boMib, 
tog ‘ jinslari uni m exanik kuch bilan ushlab turadi. Bu suv pardasi 
fanda p arda suv nom i bilan atalib, to g ‘ jinslarini suv bilan toMa 
to ‘yingan m iqdordagi holatini aks etdiradi va jin sn in g m aksim al 
m olekular nam lik sigMmi deb yuritiladi. M u stah k am va b o ‘sh 
bogMangan suvlar birgalikda m olekular suv deb ataladi. Jinslarning 
m aksim al m olekular nam lik sigMmi 0,76 (q u m ), 11,82 (q um oq 
tuproq) va 33,25 (gil tuproq) oraligMda o ‘zgaradi va ularning 
fizik, suvli, deform atsiyalanish va m ustahkam lik xususiyatlarini 
qurilish n uq tay i n azard an b ah o la sh d a k atta ah am iy atg a ega. 
Jum ladan, gilli jinlarda m olekular suv m iqdorlarining ko‘p boMishi 
ularning xossa va xususiyatlarini yom onlashishiga olib keladi.
Erkin oquvchan suvlar 
— gravitatsion, k ap illarv a im m obilizo- 
van suvlar h olatid a boMadi.
G ravitatsion suvlar 
— to g ‘ jinslari b o ‘shliqlari, g'ovaklari va 
yoriqlari b o ‘ylab harakat qiladi va Yer osti suvlari oqim ini vujudga 
keltiradi.
Kapillar suv 
— paydo boMishi va holati gravitatsion suvning 
q a lin lig i, qaysi to g ‘ jin s la ri q a tla m la rid a m a v ju d lig i b ila n
ch am barchas bogMiq holda yuz beradi. C hunki bu suv doim o 
gravitatsion (Y er osti) suv oqim i q atlam in in g ustki qism id an 
(chegarasidan) to g ! jinslari g ‘ovaklari b o ‘ylab kapillar, gidrostatik 
k u chlar ta ’siri ostida, m a ’lum balandlikkacha koMarilgan h o latd a 
boMadi. K apillar koMarilish balandligi to g ‘ jin slarin i tashkil etib 
turuvchi m ineral zarralar diam etriga, zarralar oraligMdagi kapillar 
g ‘ovaklar oMchamlariga qarab tu rlich a boMishi m um kin. Y irik 
donali q um larda bu qiym at asosan 2-3 d an 13 sm gacha, m ayda 
va m ayin donali qum larda 30-60 d an 105,5 sm g acha, qum o q
245


tuproqlarda 120-160 sm , gilli jinslarda 300-400 sm ga etadi. B a’zi 
bir adabiy m a’lum otlarda (Sedenko, 1979) gil jinslardagi kapillar 
ko‘tarilish hatto 6-12 m balandlikka yetishi ko‘rsatiladi.
K apillar suvlari gilli, jum lad an , lyoss va lyossim on jinslar 
tarqalgan hududlardagi mavjud «aeratsiya zonasini», ya’ni grunt 
suvlari sathi bilan Yer yuzasi orasidagi jins qatlam larining namligi 
oshishiga, ularning mustahkamlik va diformatsiyalanish xususiyatlari 
o ‘zgarishiga katta ta ’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, grunt suvlari kapillar 
suv holatida Yer yuzasiga yaqinlashishi va bugManish jarayonining 
vujudga kelishi oqibatida aeratsiya zonasidagi jins tarkibidagi suvda 
yaxshi eruvchan tuzlarni Y er yuzasiga olib chiqib yotqizilishiga va 
sh o‘rlanishiga ham sababchi b o ‘ladi.

Download 6,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish