1/4
Ҳамидуллоҳ
Беруний
ЖУМЪА кунги РЎЗА ҳақида
ahlisunna.uz
/juma-kungi-ruza-haqida/
Lotin alifbosida
Jum`a kungi ro`za haqida
Anchadan beri aytmoqchi bo`lib yurgan gapimni shu bugun qisqacha aytay:
Bizda negadir jum`a kuni ro`za tutish makruh degan fikr shakllanib qolayapti. Hatto
birovlar ro`zani boshlash ham makruh deyishayapti. Aslida, biz Imomi A`zam Abu Hanifa
rahimaxullohning hanafiy mazhabidanmiz. Shu mazhabga ko`ra jum`a kunining o`zida
ro`za tutish mustahab — savobli amal hisoblanadi! Bu nafaqat bizning mazhabda, balki
molikiylik mazhabida ham xuddi shunday! Buni unutmasdan, jum`a kuni ro`za
tutuvchilarga ta`na qilavermasdan, mazhab fikrlarini ham hurmat qilishni o`rganish kerak.
Imomi A`zam Abu Hanifa rahimaxulloh va Imom Muhammad
ash-Shayboniy rahimaxulloh
fikrlaricha faqat jum`a kunining o`zida ro`za tutish mustahabdir!
Hanafiy mazhabining ulug` manbalaridan biri «Bahr ar-roik» asarida ro`za tutish makruh
bo`lgan kunlar mavzusida bunday keltirilgan:
ﻢﻬﻀﻌﺑ ﻞﻜﻟا هﺮﻛ و ﺲﯿﻤﺨﻟا و ﻦﯿﻨﺛﻻﺎﻛ ﺔﻣﺎﻌﻟا ﺪﻨﻋ ﺐﺤﺘﺴﻣ هداﺮﻔﻧﺎﺑ ﻪﻣﻮﺻ نﺈﻓ ﺔﻌﻤﺠﻟا مﻮﯾ مﻮﺻ فﻼﺨﺑ
«Jum`a kunining ro`zasi bunga teskaridir. Chunki, bu kunning o`zida ro`za tutish juda
ko`pchilik ulamolar fikricha dushanba va payshanba kuni kabi mustahabdir. Bo`larning
barchasini ayrim olimlargina makruh deganlar, xolos» (5/187).
Demak, bu yerda jum`a kungi ro`zani dushanba va payshanba kungi ro`za singari savobli
deb atalmokda. Jum`a kungi ro`zani ayrim olimlar makruh deganlar.
Buni Hanafiylikda
faqatgina Imom Abu Yusuf rahimaxulloh aytgan bo`lib, u zot ham makruhi tanzixiy, ya`ni
halolga yaqin, yengil makruh deganlar. Boshqalar esa haddan oshib dushanbada xam,
payshanbada ham ro`za tutishni makruh deyishgan ekan.
2/4
Abu Bakr al-Kosoniy rahimaxullohning «Badoye` us-sanoye`» asarida bunday deyilgan:
مﺎﯾﻻا ﻦﻣ مﺎﯾﻻا هﺬﻫ نﻻ ﺐﺤﺘﺴﻣ ﻪﻧا ﻢﻬﺘﻣﺎﻋ لﺎﻗ و ﺲﯿﻤﺨﻟا و ﻦﯿﻨﺛﻻا مﻮﯾ مﻮﺻ اﺬﻛ و هداﺮﻔﻧﺎﺑ ﺔﻌﻤﺠﻟا مﻮﯾ مﻮﺻ ﻢﻬﻀﻌﺑ هﺮﻛ و
ﺎﺒﺤﺘﺴﻣ مﻮﺼﻟﺎﺑ ﺎﻬﻤﯿﻈﻌﺗ نﺎﻜﻓ ﺔﻠﺿﺎﻔﻟا
«Ba`zi bir olimlar jum`a kunining bitta o`zining ro`zasini makruh deganlar. Shuningdek,
dushanba va payshanba kunlarining ro`zasini ham shundoq deganlar. Ko`pchilik
ulamolarning aytishicha bu kunda ro`za tutish mustahab. Chunki, ushbu kunlar fazilatli
kunlardan bo`lib, ularning ta`zimi ro`za bilan bo`lishi mustahabdir!» (2/232).
Alouddin as-Samarqandiy rahimaxullohning «Tuhfat al-fuqaho»
asarlarida bunday
deyilgan:
ﻪﻧﻻ هﺮﻜﯾ ﻢﻬﻀﻌﺑ لﺎﻗ و هﺮﻜﯾ ﻻ ﻪﻧﺎﻓ هﺪﺣو ﺔﻌﻤﺠﻟا مﻮﯾ مﻮﺻ اﺬﻛ و هﺪﺣو ﺲﯿﻤﺨﻟا مﻮﯾ مﻮﺻ اﺬﻛ و هﺪﺣو ﻦﯿﻨﺛﻻا مﻮﯾ مﻮﺻ ﺎﻣا و
ﺎﻤﻧا و ﺎﺒﺤﺘﺴﻣ مﻮﺼﻟﺎﺑ ﺎﻬﻤﯿﻈﻌﺗ نﺎﻜﻓ ﺔﻠﯿﻀﻓ مﺎﯾﻻا هﺬﻬﻟ نﻻ ﺐﺤﺘﺴﻣ ﻮﻫ ﻞﺑ اﻮﻟﺎﻗ ءﺎﻤﻠﻌﻟا ﺔﻣﺎﻋ و ﺎﻫﺮﺋﺎﺳ ﻦﯿﺑ ﻦﻣ مﺎﯾﻻا هﺬﻫ ﺺﺧ
تﺎﻣﺎﯿﺼﻟا هﺬﻫ ﻰﻓ ﺪﺟﻮﯾ ﻢﻟ و ﺔﻠﺒﻘﻟا ﻞﻫا ﺮﯿﻐﺑ ﻪﺒﺸﺗ ﻪﯿﻓ نﺎﻛ اذا هﺮﻜﯾ
«Dushanba kunining yolg`iz o`zining ro`zasiga kelsak, shuningdek payshanba kunining
yolg`iz o`zining ro`zasi xamda jum`a kunining yolg`iz o`zining ro`zasi ham makruh
bo`lmaydi!!! Ayrim olimlar makruh bo`ladi deyishadi. Chunki, bu kunlarni boshkalaridan
xoslab qo`ygan bo`ladi. Ulamolarning juda ko`pchiligi esa balki bu kunlarda ro`za tutishni
mustahab deydilar. Chunki, ushbu kunlarning fazilati bor. U kunlarni ro`za bilan ta`zim
qilish mustahabdir! Ahli qibladan o`zgalarga o`xshash jihatga ega ro`za
esa makruh
bo`ladi, ushbu ro`zalarda esa bu o`xshashlik mavjud emas!» (1/344).
Shariatda xarom yoki makruh ishga qasam ichilsa yoki nazr qilinsa, o`sha ishni amalga
oshirilmaydi, bajarishga hukm qilinmaydi. Masalan, xayit kuni ro`za tutish makruh. Kim
hayitda ro`za tutaman deb nazr qilsa, uni amalga oshirmaydi,
kafforatini berib
quyilaveradi. Hanafiy mazhabining eng mo«tabar kitoblarida kimki jum`a kunining o`zida
ro`za tutaman deb nazr qilsa, uni amalga oshiradi, ro`za tutadi, deb aloxida kayd qilingan.
Chunki, bu kunda ro`za tutish makruh bo`lmagani uchun shu hukm aytilgan. Jumladan,
«Muhiti Burxoniy», «Javharat an-nayyira», «Tabyin al-haqoiq» kabi fihqiy manbalarimizda
bu ma`lumot kayd qilingan.
Xullas, Imomi A`zam mazhablarida, Hanafiylik mazhabida jum`a kunining yolg`iz o`zida,
faqat jum`a kuni ro`za tutish makruh emas! Zotan,
saxobalardan ayrimlari, shu jumladan,
Abdullox ibn Abbos raziyalloxu anhu va Oysha onamiz raziyalloxu anho hamda
tobe`inlardan ko`pchiligi jum`a kunining o`zida ro`za tutishni yoktirar ekanlar.
Ana endi, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning jum`a kuni ro`za tutishdan
qaytarganliklari xaqidagi hadis nima bo`ladi?! Mazkur buyuk sahobalar hamda Hanafiy
mazhabi faqixlari Rasululloh sollallohu alayhi va
sallamning bu qaytariqlarini
bilmaganmilar yoki unga amal qilmaganmilar?! Yuq, aslo! Birinchi navbatda bu qaytariqni
qat`iy deb bilmaganlar. Jumladan, Imom Abu Yusuf rahimaxulloh ham uni makruhi
tanzihiyga kiritgani bejiz emas. Ikkinchidan, bu ta`qiq hukmi mansux bo`lgan bo`lishi
mumkin.
Umuman olganda, jum`a kuni ro`za tutish qattiq makruh emasligi anik.
