Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor qarating! 
Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalari 
ro‘yxati O’zbekiston Respublikasi davlat komissiyasining 1998 yil 22 
maydagi qarori bilan tasdiqlangan. Unda 
67
turdagi giyohvandlik 
vositalari va 
22
turdagi psixotrop moddalarning o‘lchami – oz, 
ozginadan ko‘proq va ko‘p miqdorga mansubligi ham belgilangan. 
Mazkur masala BMTning Qonunga xilof muomaladagi giyohvandlik 
vositalari va psixotrop moddalarga qarshi kurash to‘g‘risida 
Konvensiyasiga (1988 yil) asoslanib hal etilgan. Konvensiyada ana 
shu vosita va moddalarni tayyorlashda foydalaniladigan 
22
xil 
kimyoviy moddalar-prekursorlar ham nazarda tutilgan.
 

---

532 
ravishda muomala qilishga oid jinoyat ishlari bo‘yicha sud amaliyoti 
haqida”gi qarori talablariga rioya qilinishi shart. 
Noqonuniy ravishda giyohvandlik vositalarni tarqatish bilan 
bog‘liq jinoyatlar jinoyatchining xatti-harakatlariga qarab biri 
ikkinchisidan keskin farq qiladi. Ammo sog‘lom aholini falaj qilish, bu 
vositalarning iste’moli natijasida odam organizmida turli xil muddatda 
betakror o‘zgarishlarga olib kelishi, keyinchalik esa unga batamom 
ruhiy nogironlikka mubtalo bo‘lib qolishlari bilan bog‘liq oqibatlari 
ularni birlashtirib turadi. Tibbiyot nuqtai nazaridan giyohvandlik 
vositalari deganda, bir yoki bir necha xil o‘simliklardan yoxud sun’iy 
moddalarda tayyorlangan, dastlab iste’mol qilish natijasida odam 
markaziy nerv sistemasiga ta’sir ko‘rsatib, ruhan taskinlik beradigan, 
ko‘proq iste’mol qilish natijasida kayfiyatni haddan tashqari ko‘tarib 
yuboradigan, oxir oqibat gangitib go‘ng holatga soladigan vosita 
nazarda tutiladi. 
Giyohvandlik vositalarini muntazam iste’mol qilish odam 
salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, uning faoliyati va asabini izdan 
chiqaradi, ruhiy kasallikka uchratadi. Bunday odamning mehnat 
qobiliyati pasayadi, qisqasi shaxsni tanazzulga duchor qiladi, nojo‘ya 
xatti-harakatlar sodir etishga olib keladi. 
YUqorida sanab o‘tilgan xususiyatlarga ega va maxsus 
giyohvandlik vositalar ro‘yxatiga kiritilgan, xalqaro yagona konvensiya 
nazoratida bo‘lgan o‘simliklardan sanoat asosida yoki xonaki 
tayyorlangan vositalar g‘ariqonuniy hisoblanadi. Nazoratda bo‘lgan 
bunday vositalar ro‘yxati psixotropik xususiyatiga ega bo‘lgan 
(ruhiyatga ta’sir etuvchi) yangi dorivor vositalar hisobiga muttasil 
ko‘payib bormoqda. Ularni davolashdan boshqa maqsadlarida ishlatish 
holatlari ko‘payganligi sababli bunday moddalardan foydalanish qat’iy 
ravishda huquqiy tartibga solindi. Bunday moddalarga nisbatan 
noqonuniy xatti-harakatlar narkotik moddalarga nisbatan boshqacha 
javobgarlik holatlari belgilab qo‘yilgan.
Giyohvandlik vositalar bilan noqonuniy harakatlar to‘g‘risidagi 
ishni tergov qilishda jinoyat sub’ektining o‘ziga xos tomonlarini hisobga 
olish kerak: ko‘p holatlarda aybdor shaxs giyohvandlik vositalariga 
mukkasidan ketgan bo‘ladi, ya’ni usiz tura olmaydi. Giyohvandlik 
mushkul oqibatlarga olib kelishini tergov jarayonida e’tiborga olish 
kerak 
(giyohvandlarni 
so‘roq 
qilish, 
yuzlashtirish, 
tergov 
eksperimentlari o‘tkazish kabilar). Giyohvandlarning tipik belgilari 
yolg‘on so‘zlash, ahloqiy tanazzulga yuz tutish va aqlan zaiflashib 

---

533 
qolishdir. Narkotik ochiqish sharoitida shaxsning qulog‘iga gap 
kirmaydi, u atrof-muhitni real tasavvur qila olmaydi.