Omuxta yem texno 111

3.11. Granuladan yormacha olish texnologiyasi 
YOsh parrandalarni, tovuklarni va baliqlarni bokish uchun yormacha ko`rinishidagi 
yem ishlab chiqariladi, ularning granulometrik tarkibi turli yoshdagi jonivorlar uchun 
turlicha va mos standartlarda ko`rsatilgan. Diametri 2 yoki 3 mm li granulalarni 
ishlab chiqarish iqtisodiy samarasiz, chunki unda press-granulyatorning unumdorligi 
pasayadi, presslash uchun elektr energiyasi sarfi ortadi va matritsalar tez ishdan 
chiqadi. Granulalarni maydalagan holda yormachalar olish samarali hisoblanadi. 
Koidaga binoan maydalagichlarda maydalash yo`li bilan granuladan diametri 10 mm 
bo`lgan yormacha ishlab chiqariladi va galvirlarda ketma-ket saralanadi. Diametri 4,7 
mm bo`lgan granuladan yormacha ishlab chiqarishda press-granulchtorning 
unumdorligi oshadi, ekspluatatsion chikimlar va elektroenergiyaning sarfi kamayadi. 
Bundan tashqari teshik diametrlari 2 mm bo`lgan matritsalarning boshlangich bahosi 
ancha yuqori, ishlab chiqariladigan granula miqdori bilan belgilanadigan chidamliligi 
esa diametri 4,7 mm bo`lgan matritsaga nisbatan past. Granulalar maxsus 
konstruktsiyali valli dastgoxlarda maydalanadi va ular sovo`tish kolonkalari ostiga 
urnatiladi. 
Yuqori sifatli yuqori chiqishli yormacha olish uchun granulalashga uzatiladigan 
sochiluvchan omixta yem ma`lum yiriklikda (teshik diametri 2 mm bo`lgan galvir 

---

84 
koldigi 5% dan oshmasligi kerak) bo`lishi kerak. YOrmacha ishlab chiqarishda 
kesilgan valli (1 sm ga 2...2,8 rifli aylanma tezligi nisbati 1,0...2,5) dastgoxlarni ham 
qo`llash mumkin. 
Maydalangan granulalar elovchi mashinalarda ikkita galvir bilan saralanadi: 
yuqorigi galvir koldigidan yirik qismlar va bo`tun granulalar olinadi hamda takroriy 
maydalashga uzatiladi, qo`yi galvir koldigidan - tayyor yormacha, elanmadan - 
unsimon mahsulot olinadi va yana presslashga uzatiladi. 
23-rasmda granuladan yormacha ishlab chiqarishning texnologik sxyemasi 
keltirilgan. Sochiluvchan yem granulalash uchun bunker 1 dan pitatel va 
aralashtirgichlar orqali pressning presslovchi qismiga 2 uzatiladi. Tayyor granulalar 
kolonka 3 da sovo`tiladi, u erdan DG-III maydalagichiga yoki aloxida turuvchi valli 
dastgoxga uzatiladi. DG-III maydalagichida sekin aylanuvchi valning tez aylanuvchi 
valga bo`lgan nisbati 1:1,5 ni tashkil qiladi, vallar orasidagi oralik 2 mm ga yaqin 
valli dastgoxda tez aylanuvchi valning aylanma tezligi 4,5-5,0 m/s 
Granuladan yormacha ishlab chiqarish sxyemasining tugallovchi operatsiyasi 
elovchi mashinada 4 yoki separatorda saralash jarayoni hisoblanadi. VNIIKP 
tadkikotiga binoan maydalangan granulani teshik diametri 3, 4, 5 mm bo`lgan 
galvirlarda saralash etarli. Tarkibiga mayda fraktsiyalar kiradigan galvir elanmasi 
tayyor mahsulotning silos korpusiga junatiladi, koldik esa takroriy maydalashga 
beriladi. 24 - rasmda granuladan yormacha ishlab chiqarish texnologik sxyemasining 
variantlari ko`rsatilgan. 
24-rasm. Granuladan yormacha ishlab chiqarishning texnologik sxyemasi (a,b,v) 
1-bunker; 2-press-granulyator; 3-sovo`tish kolonkasi; 4-maydalagich; 5-elovchi 
mashina; I-sochiluvchan omixta yem; II-koldik; III-yormacha 
Sxyema bo`yicha (24-a rasm) sovo`tish kolonkasidan va maydalagichdan keyin 
ikkita galvirli elovchi mashina urnatilgan. Yuqori galvir koldigi sovo`tish 
kolonkasiga uzatiladi, ya`ni press-granulyatordan kelib tushadigan granula okimiga 
birlashadi. 
Yuqorigi galvir elanmasi yoki ikkinchining koldigi asosiy mahsulot - yormachani 
nomoyon qiladi, qo`yi galvir elanmasi esa takroriy presslashga junatiladi. 

---

85 
Ikkinchi variant ancha keng tarkalgan (24-b rasm). Bu sxyemada elovchi mashinada 
bitta galvir, uning koldigi sovo`tish kalonkasiga va sungra pressdan kelib tushuvchi 
yangi partiya granula bilan takroriy maydalashga yunaltiriladi. Galvir elanmasi asosiy 
mahsulot hisoblanib, mayda fraktsiya bilan birgalikda tayyor mahsulot silosiga kelib 
tushadi. 
Uchinchi variant bo`yicha (24-v rasm) sxyemaga qo`shimcha ravishda aloxida 
turuvchi maydalagich ulanadi. Bu yormacha chiqishini ko`paytirish uchun qilinadi, 
chunki saralangandan keyin koldik fraktsiyalarini maydalash uchun birinchi 
maydalagichga karaganda boshqa xil ko`rsatkichlarga ega bo`lgan, sovo`tish 
kolonkasidan keyin bo`tun granulalarni qabul qiluvchi maydalagichlarga uzatiladi. 
Bunday variant sovo`tish kolonkasi ostida urnatilgan maydalagichni yengillashtiradi 
va yormachani birinchi hamda ikkinchi variant bo`yicha uzatadi. 
Bundan tashqari bunday texnologik usul uz tarkibida ikkitadan ortik pressga ega 
bo`lgan tsex yoki granulalash liniyasida bir vaqtning uzida bir necha granulalash 
liniyalarida elovchi mashinalar koldiglarini qo`shimcha maydalashga imkon beradi. 
Texnologik sxyemaning bu varianti omixta yem zavodlari ishining tajribasiga kura 
ancha samarali hisoblanadi.