Феъл сыз туркуми

---

 

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 

OLIY VA URTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 

 

 

NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI  

 

 

 

 

ONA   TILI 

 

Ma’ruza matnlari 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                     Muallif:  

 

 

 

f.f.n., dots. M.Hamidova 

 

2-qism 

 

 

 

 

 

 

NAMANGAN – 2010 

---

 

2 

FE'L - SO'Z TURKUMI 

 

R E J A: 

 

I. 

Fe'l – so'z turkumi haqida ma'lumot.  

II. 

O'timli va o'timsiz fe'llar.  

III. 

Fe'l nisbatlari.  

1. 

Aniq nisbat.  

2. 

O'zlik nisbati.  

3. 

Majhullik nisbati.  

4. 

Birgalik nisbati.  

5. 

Ortirma nisbat. 

IV. 

Bo'lishli va bo'lishsiz fe'llar.  

V. 

Fe'l zamonlari:  

1. 

O'tgan zamon fe'llari.  

2. 

Hozirgi zamon fe'llari.  

3. 

Kelasi zamon fe'llari.  

VI. 

Fe'l mayllari.  

1. 

Aniqlik (ijro) mayli.  

2. 

Buyruq-istak mayli.  

3. 

Shart mayli.  

4. 

Maqsad mayli.  

VII. 

Ko'makchi fe'llar.  

VIII. 

To'liqsiz fe'llar.  

IX. 

Fe'llarni yasalishi.  

X. 

Fe'llarning tuzililish jihatidan turlari.  

 

 

I. FE'L SO'Z TURKUMI XAQIDA UMUMIY MA'LUMOT. 

 

 

Predmetning ish-harakatini ifodalaydigan mustaqil so'zlar fe'l so'z turkumi 

deyiladi.  

 

Masalan: mashg'ulot boshlandi, topshiriq bajarildi.  

 

Fe'l  holat,  belgining  yuzaga  kelishi,  o'zgarishi  kabi  jarayonlarni  ham 

harakat  sifatida  ifodalaydi.  Masalan:  Bolalar  dam  olmoqda.  Lolalar  qizardi. 

Vatanimni sevaman.  

 

Morfologik  jihatdan  fe'lning  bir  qancha  o'ziga  xos  xususiyatlari  mavjud: 

o'timli-o'timsiz, (kel-o'timsiz, o'qi-o'timli), bo'lishli-bo'lishsizlik (bor-borma), zamon 

---

 

3 

(o'qidi,  o'qiyapti,  o'qimoqchi),  mayl  (boray,  borsa)  kabi  kategoriyalari, 

ravishdosh, sifatdosh, harakat nomi kabi shakllari bor.  

 

Shuningdek,  fe'lda  tuslanish  sistemasi  bor.  Fe'l  gapda  asosan,  kesim 

vazifasida qo'llanadi.  

 

II. O'TIMLI VA O'TIMSIZ FE'LLAR. 

 

 

Fe'lda anglashilgan predmetga (to'ldiruchi) munosabati fe'ldagi o'timlilik va 

o'timsizlikni tashkil qiladi.