I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

2. Energiyadan foydalanishni boshqarish masalalarida dast-
labki m a’lumotlar. 
Energiya tejashning k o ‘rsatkichlari haqidagi 
dastlabki axborot, o ‘tayotgan rejim n azoratid a, hiso b o tlarni
139

---

olib borishda, kom m ersiya hisob-kitoblarda, energiya iste’moli 
samadorlikni tahlil qilishda foydalaniladi.
3. 
Energiyadan foydalanish sam aradorligini oshirishning
yo‘nalishlari:
1) Dastlabki xom ashyo va energiya resurslarining sifatini 
yaxshilash: xom ashyo tarkibi (quritish, tozalash), uning fizik holati 
(maydalash, granula qilish, elash), kim yoviy tarkibi (kuydirish, 
kimyoviy reaksiyani tezlashtiruvchi yoki sekinlashtiruvchi moddani 
qo‘shish) va h.k.
2) Texnologik jihozlar bilan ta ’minlash va ularga texnik xizmat 
ko‘rsatish; issiqlik almashgichlarining ishchi yuzalarini tozalash, 
issiqlik tarm oqlarining gidravlik rejim larini optimallash, issiqlik 
izolyatsiyasi nosozligini, suv, bug‘, siqilgan havo sizib chiqishini 
bartaraf etish, yedirilgan elementlarni ta ’mirlash va almashtirish;
3) Jih o z lam i ish lash rejim larin in g ratsio n aliz atsiy alash
optimallashtirish. Bunday rejimlarda yoqilg‘i sarfi, energiya minimal 
bo‘ladi.
4) Ikkilamchi energiya resurslaridan (IER) foydalanish yuqori 
potensiallik IER (400 ... 10000 S ) ancha sovuq elem entlarini 
qizdirish uchun birlamchi jarayonga regeneratsiya (qaytarish) yoki 
qo‘shimcha qurilma — utilizator - qozonlar o ‘matish;
5) Modernizatsiya va rekonstruktsiya - energiya tejashning eng 
k o ‘p natijaga ega va eng qimmat y o ‘nalishidan foydalanish, k o ‘p 
tarqalgan ishlar turi:
• energiya sarfini pasaytirish uchun rostlanuvchi elektr yuritma 
tizimini qo‘Uash;
• yoritish lampalarini yanada iqtisodli turlariga almashtirish;
• eskirgan v en tily ato rlarn i y an g ilarig a alm ashtirish va 
shamollatishga sarf bo‘layotgan elektr energiyani pasaytirish uchun 
avtomatik boshqarish tizimini tatbiq etish;
• texnologik suv sarfini pasaytirish uchun qayta suv bilan 
ta’minlash tizimini tashkil etish;
140

---

• siqilgan havo ishlab chiqarishi uchun ketadigan energiya 
x a raja tlarin i p a sa y tirish uchun, p o rsh en li k o m p resso rlarn i 
turbinalilari bilan almashtirish;
• zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyalarini tatbiq etish.