Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

Obyektlar-o‘lchamlar
annotatsiyaning maxsus turi bo‘lib, o‘ziga xos masofa 
yoki uzunlikni ko‘rsatadi. Masalan, bino tarafining va yer maydonining uzunligi 
yoki ikkita obyekto‘rtasidagi masofani ko‘rsatish uchun. O‘lchamlar, ko‘pincha,
GAT da dizaynerlik va muhandislik vazifalarni bajarishda qo‘llaniladi (1.4-rasm). 
1.4-rasm.
O‘lchamlar ko‘rinishi 
Multinuqtalar
–bir nuqtadan ko‘proq bo‘lgan fazoviy obyektlar (1.5-rasm). 
Odatda multinuqtalardan juda ko‘plab nuqtalar jamlangan massivlarni 
boshqarishda foydalaniladi. Bunga misol qilib LiDAR nuqtalar yotqizig‘ini 
keltirish mumkin, uning tarkibida milliardlab punktlar mavjud bo‘lishi mumkin. 
Bu turdagi nuqtali geometriyaga bittagina yozuvni qo‘llashning imkoni yo‘q. 

---

16 
Bunday 
ma’lumotlarni multinuqtali yozuvlar guruhlariga 
birlashtirish 
geoma’lumotlar bazasiga salmoqli nuqtalar to‘plamlarini boshqarish imkonini 
beradi. 
1.5-rasm
. Multinuqtalar 
Multipatchlar
–diskret maydonni egallab turgan obyektlar, sirtqi 
ko‘rinishlar, uch o‘lchamli fazodagi hajm yoki tashqi yuzani aks ettirish uchun 
foydalaniladigan 3D geometriya (1.6-rasm). Multipatchlar uch o‘lchamli sirtqi 
ko‘rinishni 
modellashtirish 
uchun 
kombinatsiyalarda 
foydalaniladigan 
uchburchaklar va yassi 3D aylanalarni qamrab oladi. Mulripatchlar hamma 
narsalarni: oddiy obyektlardan tortib masalan, sferalar va kublardan murakkab 
obyektlargacha (masalan, binoning izo-yuzasini) aks ettirish uchun foydalanilishi 
mumkin. 
1.6-rasm
. Binolarning uch o‘lchamli fazodagi ko‘rinishi 
1.5. Rastrlar haqida asosiy tushuncha 
Rastr maʼlumotlarining yig‘indisi deganda,bo‘lingan va koordinata to‘rini 
qoplab turuvchi, real hayotda bo‘lingan va uzluksiz kvadrat yoki to‘g‘ri burchakli 

---

17 
kataklar ko‘rinishida bo‘lgan geografik obyektlar haqidagi maʼlumotlar yig‘indisi 
tushuniladi(1.7-rasm). Ushbu kataklarning har biri uning joylashish o‘rnidagi havo 
harorati, balandligini tavsiflovchi yoki spektral qiymatlarga egadir. 
1.7-rasm. 
Rastr ma’lumotlari yig‘indisi 
Rastrmaʼlumotlar yig‘indisi, odatda, tasvirlar yig‘indisi, relyefning raqamli 
modeli va boshqa turli maʼlumotlar yig‘indisi haqida tushunchaga ega bo‘lish va 
ushbu yig‘indini boshqarish uchun ishlatiladi. Ko‘p hollarda rastrlar nuqtali, 
chiziqli va hududiy obyektlar haqida ma’lumot ko‘rsatish usuli sifatida 
qo‘llaniladi. 1.8-rasmda hududiy tutash konturlar yig‘indisi maʼlumotlar 
yig‘indisining rastr ko‘rinishi tasvirlangan. 
1.8-rasm.
Hududiy tutash konturlar yig‘indisi maʼlumotlar yig‘indisining rastr 
ko‘rinishi
 
Rastrlarni fazoviy obyektlar, tasvirlar yoki yuzalar haqidagi geografik 
maʼlumotlarni tushunish va bilish uchun ham ishlatish mumkin. 

---

18