Гистология цитология ва эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

ТАЛОҚ
Талоқ иммун-ҳимоя системасининг периферик аъзоси бўлиб, 
организмда бир қанча муҳим 
вазифаларни
ўтайди. 
1. 
Қон яратувчи ва ҳимоя вазифаси.
Талоқда Т- ва В-лимфоцитларнинг 
кўпайиши ҳамда уларнинг микромуҳит ҳужайралари билан ҳамкорликдаги 
фаолияти кузатилади. Шу туфайли талоқ ҳужайравий ва гуморал 
иммунитетда актив иштирок этади. Бундан ташқари, талоқда ѐт заррачалар 
ушланиб қолиб, макрофаглар томонидан емирилади. Эмбрион тараққиѐти 
давомида талоқда гранулоцитлар, эритроцитлар ва қон пластинкалари ҳам 
ҳосил бўлади. Аммо бу жараѐн ҳомила туғилиши пайтига келиб йўқолиб 
кетади. 
2. Талоқда яшаш муддатини ўтаган 
эритроцитлар ва қон 
пластинкалари
емирилади.
Ҳалок бўлган эритроцитлар макрофаглар 
томонидан ютилиб, улардаги гемоглобин парчаланади. Натижада, ўзида 
темир сақловчи трансферрин ва билирубин моддалари ҳосил бўлади. 
Билирубин қон орқали жигарга бориб, у ерда ўт таркибига қўшилади. 
Трансферрин эса суяк кўмигига келиб, янги ҳосил бўлаѐтган эритроцитларда 
гемоглобин синтези учун ишлатилади. Талоқнинг эритроцитларни емириш 
хусусияти уни эритроцитлар «мозори» дейилишига сабаб бўлган. 
3. Талоқда бир қанча 
биологик актив моддалар ишланиб,
улар қизил 
суяк кўмигида кечадиган эритропоэз ва тромбоцитопоэз жараѐнларини 
бошқариб туради. Талоқнинг бу фаолияти жуда кучайиб кетса, қонда 
эритроцитлар ва тромбоцитлар миқдори камайиб кетади. 
4. Талоқда 
маълум миқдорда қон заҳираси сақланиб туради
ва зарур 
бўлганда қон айланиш доирасига чиқарилади. Шу туфайли талоқни қон 
депоси ҳам деб ҳам аталади. 
Шундай қилиб, талоқ фаол иммун-ҳимоя аъзосигина бўлиб қолмай, 
балки бир қанча бошқа вазифаларни ҳам бажаради. Талоқ олиб ташланганда 
(спленектомия) организмнинг ҳимоя қобилияти сусаяди. 
Тараққиёти.
Талоқ куртаги даставвал эмбрион тараққиѐтининг 5–6- 
ҳафтасида пайдо бўлади. У ривожланаѐтган катта чарви ичидаги мезенхима 
ҳужайраларининг зич тўпламидан ҳосил бўла бошлайди. Талоқнинг қон 

---

томирлар системаси аввалроқ дифференциаллашади. Сўнгра томирлар 
орасида жойлашган ретикуляр ҳужайралар ҳосил бўлади. Уларнинг орасида 
қоннинг ўзак ҳужайралари жойлашади. 7-8- ҳафталарга бориб талоқда 
макрофаглар, 11–12-ҳафталарда эса Б-лимфоцитлар пайдо бўлади. Эмбрион 
тараққиѐтининг 5-ойигача талоқда гранулоцитопоэз, эритропоэз ва 
тромбоцитопоэз жараѐнлари фаол кечади. Сўнгра бу жараѐнлар аста-секин 
сусаяди, лимфоцитопоэз эса, аксинча, кучаяди. 
Эмбрион тараққиѐтининг 3–5-ойларида артериялар атрофида даставвал 
Т-лимфоцитлар тўпланади (Т-зона ѐки периартериолар зона). Сўнгра бу ерда 
Б-лимфоцитлар ҳам тўпланиб, талоқнинг оқ пулпаси ҳосил бўлади. Улар 
орасидаги ретикуляр тўқима йирик синусоид қон томирлар билан биргаликда 
қизил пулпани ташкил этади.