Гистология цитология ва эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Ёшга боғлиқ ўзгаришлар.
Ёш ўтган сари эшитув аъзосининг 
бузилишлари рўй бериши мумкин. Бунда товуш ўтказувчи ва товушни қабул 
қилувчи системалар алоҳида-алоҳида ѐки биргаликда ўзгаради. Бу 
ўзгаришлар суяк лабиринтининг овал тешиги соҳасида оссификация 
(суякланиш) ўчоғининг пайдо бўлиши ва уни узангининг тери ости 
пластинкасига тарқалиши билан боғлиқ. Узангининг овал дарчадаги 
ҳаракатчанлигини йўқолади, бу эса эшитиш бўсағасини кескин пасайтиради. 
Ёш ўтган сайин товуш қабул қилувчи нейросенсор система кўпроқ 
шикастланади. Чунки тукли сезувчи ҳужайралар ўз ҳаѐт циклини ўтаб, 
нобуд бўлади ва қайта тикланмайди.

---

XII БОБ 
ЮРАК ВА ҚОН ТОМИРЛАР СИСТЕМАСИ 
 
Ушбу системага юрак, қон ва лимфа томирлари киради. Юрак ва 
томирлар системаси организм аъзо ва тўқималарини қон билан таъминлайди, 
қон орқали аъзо ва тўқималарга озиқ моддалар, кислород ва биологик актив 
моддаларни етказади, шу билан бирга, улардан моддалар алмашинуви 
натижасида ҳосил бўлган қолдиқ моддаларни ва газларни, синтез 
маҳсулотларини олиб чиқишда хизмат қилади. 
 
 
 
 
Расм 12. 1. Юрак-қон томирлар системаси схемаси. 
 
ҚОН ТОМИРЛАРИ 
Қон томирлар ҳар хил диаметрдаги найчалар системаси бўлиб, 
артериялар, артериолалар, қон капиллярлари (гемокапиллярлар), венулалар, 
веналар ва артериоло-венуляр анастомозлардан ташкил топган. Артериялар 
юракдан бошланиб, аъзоларга қараб оқади. Веналар орқали қон аъзолардан 
юракка оқиб келади. Гемокапиллярлар артерия ва вена томирлари ўртасида 
жойлашади. Баъзан улар иккита бир хил томирлар (иккита артерия ѐки 

---

иккита вена) ўртасида бўлиши ҳам мумкин. Бунга капиллярларнинг «ажойиб 
тўри» дейилади (масалан, бундай капиллярлар тўрини буйракда, жигарда 
кузатиш мумкин).