Гистология цитология ва эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

 
Расм 7.6. Кўндаланг-тарғил юрак мушаги 
 
Юракдаги қўзғалишни ўтказувчи кардиомиоцитлар (Пуркинье 
толалари ѐки атипик кардиомиоцитлар) қисқарувчи кардиомиоцитлардан 
йирикроқ (узунлиги 100 мкм, кенглиги 50 мкм) бўлиб, қўзғалишни ритм 
бошқарувчи (пейсмекер) ҳужайраларидан қисқарувчи мушак толаларига 
ўтказади. 
Пейсмекер ҳужайралар атипик кардиомиоцитларнинг алоҳида тури 
бўлиб, вегетатив нерв системасининг толалари билан иннервация қилинади. 
Гистологик препаратларда атипик ҳужайралар кучсиз бўялади. Чунки бу 
ҳужайраларда миоглобин ва миофибриллалар камроқ, саркоплазма эса 
кўпроқ бўлади. Миофибриллалар бир-бирига параллел ѐтмайди, натижада бу 

---

ҳужайраларда 
кўндаланг-тарғиллик 
кучсизроқ 
ривожланган. 
Кардиомиоцитларда митохондриялар (саркосомалар), рибосомалар анча кам, 
Т-система 
эса 
жуда 
кучсиз 
ривожланган. 
Юракнинг 
бўлмача 
кардиомиоцитларида махсус гликопротеид тутувчи секретор гранулалар 
борлиги аниқланган. Шу билан бирга бу ҳужайралар қон босими ва ионлар 
муносабатини бошқарувчи 
натрийуретик 
фактор секреция қилиши, бу 
ҳужайралар маълум эндокрин функцияга эга эканлигини кўрсатади. 
Натрийуретик омил буйракдаги нишон ҳужайраларга таъсир этиб, 
организмдан натрий ва сувни йўқолиши (натриурез ва диурез)га олиб келади. 
Шундай қилиб, бу гормон организмда натрий ва сувнинг йиғилишини 
таъминловчи альдостерон ва антидиуретик гормон (АДГ)ларнинг 
антагонисти ҳисобланади. 
 
Юрак мушак тўқимасининг тараққиѐти ва регенерацияси. 
Юрак 
мушак тўқимаси мезодермадан, яъни спланхнотомнинг висцерал варағидан 
ривожланади. Бу варақдан миоэпикардиал пластинка ҳосил бўлиб, унинг 
ҳужайраларидан миокард ва эпикард ҳосил бўлади. Миоэпикардиал 
пластинканинг 
мезенхима 
ҳужайралари 
миобласт 
ҳужайраларга 
дифференциаллашиб кардиомиоцитларни ҳосил қилади ва ўзаро оралиқ 
пластинкалар орқали бирлашади. 
Юрак кўндаланг-тарғил мушак тўқимасининг регенерацияси ѐшга 
қараб ўзгаради. Гўдакларда кардиомиоцитлар бўлиниш қобилиятига эга 
бўлса, балоғатга етган организмда ва қари одамларда йўлдош (сателлит) 
ҳужайралар 
бўлмаганлиги, 
шунингдек 
кардиомиоцитлар 
бўлиниш 
қобилиятини йўқотганлиги сабабли нобуд бўлган кардиомиоцитлар қайта 
тикланмайди ва улар ўрнида (миокард инфарктида) бириктирувчи тўқимали 
чандиқ ҳосил бўлади.