O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Ba’zi fibratlarning farmakokinetikasi 
Dori vosita 
(faol 
metaboliti) 
Ovqat 
hazm 
qilish 
traktidan 
so’rilishi 
Maksimal
kontsentratsi
-ya 
hosil 
bo’lish vaqti 
(soat) 
Qon 
zardobi 
oqsillari 
bilan 
bog’lanish
i % 
Qonda 
dori 
vosita 
konsentratsiyas
ining 50% ga 
kamayish vaqti 
(t
1/2
coat) 
Dori 
vositani 
va metabolitni 
buyrak orqali 
ajralishi 
Gemfibrozil Deyarli 
to’liq 
(90%) 
1-2 
95 
1.5 
70% 
o’zgarmagan 
dori 
vosita; 
20% metabolit 
Bezafibrat 
To’liq 
2 
94-96 
~2 
40% 
o’zgarmagan; 
42% metabolit 
Fenofibrat 
~30% 
4-8 
95 
20-25 
60% metabolit 
Ko’ngil aynishi, diariya, uyquchanlik, terida toshmalar, leykopeniya, xolitsistit, 
xolisterin safro toshlarini hosil bo’lishi, aritmiya, jinsiy faollikni susayishi, ba’zan 
tomirlarni bo’rtishi. 
Nikotin kislotasi (niatsin) qonda ZJLPni, kamroq darajada ZPLP va OZLP 
ni kamaytiradi. Triglitseridlar (1-4 kundan keyin) miqdori xolisterinnikiga (5-7 
kun) nisbatan ertaroq boshlanadi. Nikotin kislotasi yog’ to’qimasida lipolizini 
susaytiradi, chunki fosfodiesteraza faolligini oshirib, sAMF miqdorini kamayishi 
hisobiga hujayra ichidagi lipaza faolligi susayadi. Shu tufayli qonda yog’ 
kislotalarining miqdori va ularni jigarga tushishi kamayadi. Tabiiy bunday holat 
triglitseridlar va ZJPLP
lar biosinteziga ta’sir ko’rsatadi. Plazmada ZJPLP va ZPLP 
kamayadi.

---

- 703 -
Davomli qo’llanilganda nikotin kislotasi ZYuLP miqdorini oshiradi. U me’da 
ichak traktidan tez va yaxshi so’riladi. Asosan o’zgarmagan va qisman metabolitlar 
shaklida peshob tarkibida ajraladi. Nikotin kislotasi vitamin sifatida 
qo’llaniladigan dozalarga nisbatan 100 karra katta dozalarda qo’llaniladi.
Nikotin kislotasining noxush ta’sirotlari uni qo’llanilishini cheklaydi. Jumladan 
uni qo’llaganda teri giperimiyasi, qichish, qaytqilish, diareya, me’dada peptik 
yaralar hosil bo’lishi mumkin. Jigar disfunktsiyasi, giperglikemiya, giperurikemiya 
va boshqalar kuzatiladi. Nikotin kislotasining noxush ta’sirlarini kamaytirish 
maqsadida uni kam eruvchi tuzlari, efirlari, amidlari sintezlangan bo’lib ular 
kislotaga sekin gidrolizlanadilar, ammo nikotinni qondagi darajasini uzoq vaqt 
ta’minlaydilar. Ularning eng samaradorlari piridilkarbinol (ranikol) va xoleksamin 
hisoblanadi. Bundan tashqari ksantinol nikotinat va inozitol nikotinat kabi nikotin 
kislotasi unumlari qo’llanilmoqda. 
Ateroskleroz va uning asoratlarini oldini olishda aterosklerozni perekisli 
rivojlanish mexanizmiga ta’sir ko’rsatuvchi antioksidantlar (tokoferolatsetat, 
askorbin kislotasi va boshqalar) ma’lum ahamiyatga egadirlar. Faollashgan 
kislorod hisobiga lipidlarning erkin radikalli oksidlanishini ingibitsiyalashdan 
iboratdir. Shuni yodda tutmoq lozimki aterosklerozga qarshi dori vositalar yoki 
ularning samaradorligi va bezararligini faqat bemorlarning katta kontingentida 
o’tkazilgan davomli klinik tadqiqotlar natijasiga ko’ra baholash mumkin.