O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Leykopoezga ta’sir etuvchi vositalar
 
Leykopoezni kuchaytiruvchi vositalar, leykopeniya va agronulotsitozni 
davolashda qo‘llaniladi. Bu xastaliklar kimyoviy birikmalar (benzol, tetraetil 
qo‘rg‘oshin, pestitsidlar va boshqalar) qo‘ziqorinlar, qishlagan donlar, nur 
kasalligi, yuqumli kasalliklarda mikroblar zaharlari bilan zaharlanish (qorin tifi, 
gripp, sil) havfli o‘simliklarga qarshi qo‘llaniladigan dorilar va boshqalar 
ta’sirida rivojlanadi. Yuqoridagi omillar ta’sirida suyak mag‘zida qon hosil 
qilishda qatnashuvchi hujayralar halok bo‘ladi va qon shakli elementlarining 
sintezi kamayadi. Leykotsitlar (aleykiya) leykotsitlarning, ayniqsa donador 
leykotsitlarning kamayib ketishi (agranulotsitoz), insonning mikroblarga 
qarshilik qilish qobiliyatini keskin kamaytiradi. Agronulotsitoz rivojlanishining 
asosiy sababi, nuklein kislotalarining almashinuvini buzilishidir. Shuning uchun 
agronulotsitozni bartaraf etishda xamirturishdan (drojja)olinadigan, nuklein 
kislotasining Na
+
tuzi qo‘llaniladi. Uni parenteral va enteral qo‘llaniladi. 
Nuklein kislotalarining tarkibiga pirimidin asoslari kiradi. Shu sababli pirimidin 

---

- 596 -
unumlari (pentoksil, metatsil) leykopoezni kuchaytiruvchi vositalar sifatida 
qo‘llaniladi. Ikkala dori vosita ham jarohat, yaralarni bitishini tezlashtiradi, 
leykopoezni kuchaytiradi, yallig‘lanishni kamaytiradi. Bu dori vositalar ichiladi. 
Pentoksilga nisbatan metiluratsil mahalliy qo‘zg‘atish chaqirmaydi. Shu tufayli 
pentoksil dispepsik o‘zgarishlar chaqiradi.
Leykopeniyalarni davolashda leykopoezni boshqaruvchi o‘sish omillari 
ham qo‘llaniladi. Keyingi yillarda gen injeneriyasi tufayli, bunday dorilar 
yaratildi. 
Jumladan, 
insonning 
rekombinant 
granulotsitar 
makrofagal 
koloniyalarni stimullovchi omil(GM-CSF)yaratildi.
Molgramostim
– 
glikoproteid bo‘lib, T limfotsitlar, makrofaglar, 
fibroblastlarda hosil bo‘ladi va granulotsitlar, monotsitlar, makrofaglarni 
proliferatsiyasi, differensirovkasi, funksiyasini boshqaradi. Molgramostim 
eozonofillar proliferatsiyasini kamroq stimullaydi. Hamda eritropoezni 
boshqaruvchi eritropoetin kofaktor hisoblanadi.
Qo‘llashga ko‘rsatmalar
:
leykopoezni susayishi, aplastik anemiya, havfli 
o‘smalar ximioterapiyasida rivojlanadigan, yuqumli xastaliklar, OITSda 
kuzatiladigan mielodisplastik sindromida. Asosan tomirga kiritiladi. 
Noxush ta’siri: dispepsiya, anoreksiya, allergiya, gipertermiya. 
Filgrastim
 
– polipeptid bo‘lib, monotsitlar, fibroblastlar va endoteliy 
hujayralari ishlab chiqaradi. Granulotsitlar kelib chiqadigan hujayralar 
proliferatsiyasi va differensirovkasi bilan bir qatorda voyaga etgan 
granulotsitlarni(neytrofillar) faolligini stimullaydi. Dori vosita tomir ichiga va 
teri ostiga kiritiladi. Molgramostim qo‘llaniladigan holatlarda ishlatiladi. 
Noxush ta’siri
 
kam rivojlanadi. Ba’zan jigar funksiyasini buzilishi, 
allergiya, «suyak»larda og‘riq, dizuriya bo‘lishi mumkin. 
Leykopoezni susaytiruvchi vositalar leykozlarda qo‘llaniladi. Ular haqida 
havfli o‘smalarga qarshi vositalar bo‘limida to‘xtaymiz.

---

- 597 -