O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

9.5.Me’da osti bezining ekskretor funksiyasi buzilganda qo‘llaniladigan 
vositalar 
Ovqat mahsulotlarining ichakda parchalanib, hazm bo‘lishida me’da osti 
bezidan ajralib chiquvchi fermentlarning (proteolitik-tripsin, ximiotripsin, 
kollagenoza; amilolitik, alfa va gamma-amilaza; lipolitiklipaza) ahamiyati katta. 
Shu sababli me’da osti bezining o‘tkir va surunkali xastaliklarida ushbu bez 
faoliyatini boshqarish zaruriyati tug‘iladi. Hozirgi vaqtda me’da osti beziga 
ta’sir etuvchi vositalarni quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:
 
1.
Pankreas bezi faoliyatini kuchaytiruvchi: 
sekretin, xoletsistokinin
2.
Pankreas bezi fermentlarini susaytiruvchi: 
pantripin, gordoks, ingitril 
(kontrikal), traskolan
3.
Pankreas bezi mahsuloti o‘rniga ishlatiluvchi vositalar: 
pankreatin, 
panzinorm, festal,mezim, oraza, nigadaza va boshqalar
. 
Sekretin
 
(27 aminokislotadan iborat peptid), kamroq darajada 
xoletsistokinin, ichak gormonlari bo‘lib, me’da osti bezi faoliyati sekretsiyasini 

---

- 515 -
kuchaytiradilar. Ikkala dori vosita ham so‘yilgan cho‘chkaning 12-barmoqli 
ichak qavatidan ajratib olinadi. Sintetik yo‘l bilan ham olingan. Asosan tashxis 
qo‘yish maqsadida qo‘llaniladi. Parenteral yo‘l bilan kiritiladi.
Me’da osti bezi fermentlarini faolligini susaytiruvchi vositalarga 
antiferment dori vositalari kiradi. Ular asosan proteolitik fermentlar faolligini 
susaytirib, biologik faol polipeptidlarni ajralishini to‘xtatadilar (M-n: 
kininlar, 
kalidin, bradikinin
), hamda kapillyarlar o‘tkazuvchanligini kamaytirish 
hisobiga shishni rivojlanishiga to‘sqinlik qiladilar. Natijada og‘riqni, nekroz 
rivojlanishi, zaharlanishni, yallig‘lanishini bartaraf etib karaxtlik darajasini va 
o‘limni kamaytiradilar. Asosan o‘tkir va surunkali pankreatitlarda, 
giperfibrinoliz tufayli yuzaga kelgan qon ketishlarda qo‘llaniladilar.
Pantripin (Pantrypinum) va gordoks
 
(Gordox) dori vositalari ham 
so‘yilgan qoramol me’da osti bezining ekstrakti bo‘lib, polipeptid zanjirlaridan 
iborat proteolitik fermentlar: tripsin, ximotripsin, kallikrein, plazmin va 
boshqalar faolligini bartaraf etadilar va shu tufayli autoliz jarayonini to‘xtatib, 
og‘riq va yalig‘llanishni kamaytiradi, hamda o‘tkir pankreatining nekroz, 
absesslar va peritonit kabi asoratlarni rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.
Qo‘llashga ko‘rsatmalar: o‘tkir va qaytalanuvchi pankreatitlar, 
operatsiyadan keyingi nospetsifik o‘tkir parotit, har turli karaxtliklar, 
to‘qimalarning keng va chuqur jarohatlanishlarida, koagulopatiyalar va 
birlamchi giperfibrinolitik qon ketishlarda. qorin bo‘shlig‘i a’zolarining 
operatsiyalaridan (ayniqsa me’da osti bezining atrofida) keyingi davrda 
rivojlanadigan pankreatitlarni oldini olish uchun. 
Noxush ta’siri: allergik reaksiyalar, dispepsiya, individual o‘zlashtira 
olmaslik. 
Qo‘llash mumkin bo‘lmagan holatlar: Allergiya, tromboflebitlar, 
anafilaktik shok. 
Kontrikal