O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Aethylmorphini hydrochloridum (etilmorfin gidroxlorid) 
—morfinning 
yarimsintetik hosilasi. Farmakologik ta’siri jihatdan kodeinga o‘xshash, lekin 
unga nisbatan yo‘tal markazining qo‘g‘aluvchanligini kuchliroq tormozlaydi, 
kuchliroq og‘riqsizlantirish ta’siriga ega. Asosan yo‘talga qarshi vosita sifatida 
qo‘llaniladi, lekin mahalliy ta’sirlantirish xossasi ko‘z hastaliklarida qo‘l keladi. 
Chunki shilliq qavatlarda qon va limfa aylanishini jonlantirib giperemiya, 
anesteziya chaqirib ekssudatlarni qayta so’rilishiga olib keladi. Shu asnoda bu 
dori vosita keratitlar, shox parda infiltratlarida, rang pardani yallig‘lanishida va 
ko‘zning boshqa hastaliklarida yaxshi natija beradi. Lekin etilmorfinga ham 
ko‘nikish, o‘rganish va tobelik rivojlanadi. 
Markaziy ta’sir etuvchi nonarkotik dori vositalar kodein, etilmorfinga xos 
bo‘lgan no-xush ta’sirlarga ega emaslar, ularni tanlab faqat yo‘tal markaziga 
ta’sir etish xossalari yuqori. Nafas markaziga salbiy ta’sirlari deyarli yo‘q, 
ularga o‘rganish qaramlik, ko‘nikish rivojlanmaydi. 
Glaucini hydrochloridum
 
o‘simlikdan (Glaucium flavum) olingan alkaloid. 
Yo‘talga qarshi ta’sirga ega. Kodeindan farq qilib nafas markazini, ichak 
peristaltikasini susaytirmaydi. Unga o‘rganish va qaramlik rivojlanmaydi. 
Noxush ta’siri: ba’zan bosh aylanish, ko‘ngil aynash bo‘ladi. Lekin o‘rtacha 
adrenolitiklik xossasi tufayli dori vosita qon bosimini tushiradi. Gipotenziya va 
miokard infarkt bo‘lgan bemorlarga berish mumkin emas. Okseladin sitrat
 
(
Tusupreks)-sintetik dori vosita yo‘tal markazi qo‘zg‘aluvchanligini tormozlash 
hisobiga yo‘talni kamaytiradi. Nafas markaziga salbiy ta’siri yo‘q. Unga 

---

- 444 -
o‘rganish va tobelik rivojlanmaydi. Glautsinga o‘xshab yuqori nafas yo‘llari va 
o‘pka xastaliklarida yuzaga kelgan yo‘tallarni daf etish uchun qo‘llaniladi.