Microsoft Word kartografiya doc

35-rasm.
Krasovskiyning twg’ri konusli proektsiyada MDH mamlakatlari 
tasvirlanishi: 
a
-maydon xatoligini (
r
) kwrinishi; 
b
-burchak xatoligini (
ω
)kwrinishi. 
Parallellar bwyicha xatosiz chiziq 49,4
0
va 67,8
0
, burchak xatoligi (
ω
) 
nolga teng chiziq 50,6
0
va 66,8
0
, maydon xatoligi (
r
) nolga, teng chiziq esa 48,2
0
va 68,4
0
shimoliy kengliklarga twg’ri keladi. Chelyuskin burnida m = 1,1, 
r
= 1,1,
ω
= 5
0
. Shimoliy Er (Severnaya Zemlya) arxipelagining shimoliy chekkasida n = 
1,2,
 r
= 1,2,
ω
= 10
0
bwladi. Bundan kwrinadiki, Krasovskiy proektsiyasida bu 
h’ududning quriqlik qismida xatolik deyarli ywq darajadadir. 

---

54
Twg’ri konusli proektsiyalarda sobiq 
İ
ttifoq h’ududi bir oz kamchilik bilan 
tasvirlangan. Masalan, parallellarning eng chekka qismlari shimolga burilishi 
natijasida wquvchilar shimol va janub tomonlarni aniqlashda bir oz qiynalib 
qoladi. Chunki wquvchilar devoriy kartaning yuqori tomoni shimol, past tomoni 
janub, chap tomoni g’arb, wng tomoni sharq deb tushunadilar. Bu 
proektsiyalarda tuzilgan Rossiya kartasida esa shimolni faqat meridianlar 
ywnalishi kwrsatadi. Undan tashqari, ularda Shimoliy qutb tasvirlanmaydi 
h’amda Erning sharsimonligi sezilmaydi. 
Professor M.D.Solovev yuqoridagi kamchiliklarni h’isobga olib, MDH
h’ududi uchun qiyshiq tsilindrik proektsiyasini taklif qilgan. (36-rasm). Bunda 
Chelyuskin burni atrofida burchak xatoligi 
ω
= 16
0
, 
r
= 1,8, shimoliy qutb va 
Erning sharsimonligi kwrinib turibdi. 
MDH ning oliy yquv yurtlar uchun nashr qilinadigan kartalari 
T.D.Salmanova taklif qilgan kwp konusli proektsiyada tuziladi. Bu proektsiya 
Urmaev proektsiyasining wzgartirilgan kwrinishidir. 
Mamlakatlar, shu jumladan Wzbekiston h’ududi h’am wlka, viloyatlar, iqtisodiy va tabiiy geografik 
rayonlarning h’amda chet mamlakatlarning kartalari h’am twg’ri konusli proektsiyalarda tuziladi. Bunda 
xatoliklar tasvirlana
ё
tgan h’ududlar maydoniga bog’liq bwlib, umuman katta aniqlik talab qilmaydigan 
wlchash ishlarini bajarish mumkin. 
Topografik kartalar tuzish uchun 1:1 000 000 masshtabdagi Xalqaro karta 
proektsiyasi ishlatiladi. MDH va qwshni mamlakatlarda 1:500 000 va undan 
yirik masshtabli kwp varaqli topografik kartalar Gauss-Kryugerning teng 
burchakli kwndalang tsilindrik proektsiyasi asosida tuziladi. Buning uchun Er 
ellipsoidi 6
0
li zonalar (tilimlar) ga bwlinadi, swng tsilindrga solinib 
ё
yiladi. 
Zonalarning wrtasidagi meridiani tekislikda twg’ri chiziq bilan tasvirlanadi. 

---

55
а
б