"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

4-rasm. Kriometr asbobining chizmasi. 
1-jo`mrakli probirka, 2-termometr joylashtirilgan
probka, 3-Bekman termometri, 4-aralashtirgich,
5-probka, 6-qopqoq, 7-qalin devorli stakan,
8-aralashtirgich.
Kriometr asbobida ishlash tartibi.
Yuqorida bayon etilgan tarzda yig`ilgan asbobning 
toza probirkachasiga, unga joylashtirilgan termometrning pastki rezervuarini yopib, undan I sm 
balandlikda turadigan miqdorda distillangan suv quyiladi. Bunda tormometrning pastki uchi 
probirka tagidan I sm balandlikda turishi shart. So`ngra probirkacha sovutgich aralashmaga 
tushiriladi. Sovutgich aralashmaning harorati, unga tushirilib to`kilgan oddiy termometrga 
binoan, 0°C dan 2-3°C ga pastda bo`lishi kerak. 
Bekman termometri simob miniskinnng dastlab qayd etilgan nuqtadan 0,3°C ga pasayishi 
bilan, probirka ichidagi suvning qattiq sovushini bartaraf etish uchun, suv aralashtirgich 
yordamida tezlik bilan (1 sekundda 2-3 marta) aralashtiriladi. Boshlanib ketgan kristallanish 
jarayoni natijasida simob miniski tezlik bilan yuqoriga ko`tarilib, maksimumga erishadida 
5-rasm. Bekmantermometrining tashqi ko’rinishi. 
1.Tarmometrning 
umumiyko’rinishi. 
2.Termometrning yuqori qismi. 
 

---

17 
to`xtaydi, va so`ngra pasaya boshlaydi. Qayd etilgan o`sha eng yuqori harorat suvning muzlash 
haroratiga mos kelib, u lupa yordamida gradusning mingdan biri darajasidagi aniqlik bilan 
o`lchab olinadi. 
Probirkacha termometri bilan birgalikda sovitgich aralashmadan olinib, unga yopishgan muz 
kristallari eritilgach, suvning muzlash haroratini aniqlash yana takrorlanadi. Ish puxta 
bajarilganda takroriy o`lchash natijalari aro farq 0,004°C dan oshmaydi. Shu tarzda o`lchab 
olingan miqdorlardan hosil qilingan o`rtacha arifmetik kattalik, suvning (erituvchining) muzlash 
harorati deb qabul qilinadi. 
Suv yoki suvli eritmalarni qattiq sovushdan saqlash maqsadida ularni shiddatli aralashtirish 
o`rniga ularga muz kristallari "yuqtirish" tavsiya etiladi. Buning uchun toza probirkaga shisha 
pitralar solib, 2-3 tomchi distillangan suv bilan qo`llanadi va chayqatilgan holda sovutgich 
aralashmaga tushiriladi. Pitralar ustidagi yupqa suv qavati muzlashi bilan o`sha pitralardan bir 
donasi probirka jo`mragi orqali uning ichidagi harorati 0,3°C ga pasaygan suv yoki suvli 
eritmaga yoki biologik suyuqlikka tushirib yuboriladi.
Bayon etilgan tarzda erituvchi (suv) va eritma muzlash haroratlari o`lchab olingach, topilgan 
kattaliklarning birinchisidan ayirib, tekshirilayotgan eritma yoki biologik suyuqlik depressiyasi 
topiladi, ya`ni 
3
0
T
T
T



(20)
bu yerdagi ∆T-eritma depressiyasi, T
0
-sof erituvchining muzlash harorati, T
3
-tekshirilayotgan 
eritma (suyuqlik) ning muzlash harorati.
Tajriba qo`lga kiritilgan ma`lumotlar quyidagi jadvalga ko`chiriladi. 
2-jadval 
Suyuqliklar turi 
O`lchab topilgan haroratlar 
O`rtacha Т 
∆
Т 
Р R 
1 
2 
3 
Distillangan suv 
Saxaroza eritmasi 
Biologik suyuqlik 
Ish yakunida tekshirilgan suyuqliklar depressiya kattaliklaridan foydalanib, 19-formulaga 
binoan, ularning osmotik bosimlari hisoblab topiladi va jadvalga ko`chiriladi.