"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

3-rasm. Eritmalar konsentrastiyasini aniqlashda ishlatiladigan Bardjer-Rast metodi. 
A-kapillyarning predmet oynachasidagi holati, 
Б-okulyar mikrometri fonidagi minisk holati. 
Bayon etilgan tarzda tekshrilayotgan suyuqlik nazorat eritmalarning har biri bilan alohida-
alohida tekshirib chiqiladi va ularning shunday bir jufti topiladiki, unda minisklar o`z joyidan 
siljimaydi. Minisklar siljimasligi suyuqliklar ustidagi bug` bosimlarining, demak, ular 
konsentratsiyalarining tengligi sharoitida yuz beradi. Shunday ekan bunday sharoitda 
tekshirilayotgan suyuqlikning konsentratsiyasi olingan kontrol eritma konsentratsiyasiga teng, 
degan xulosaga kelishtabiiydir.
Ishning to`g`ri borishini ta`minlash uchun, tajriba boshidan to uning oxirigacha nazorat 
eritma yoki tekshirilayotgan suyuqlik miniski kuzatilishi shart.
Kuzatish natijalari quyidagi jadvalga yozib boriladi. 
Tekshirib topilgan, foizlarda ifodalangan konsentratsiyadanfoydalanib va shu eritmaning 
molyar konsentratsiyasihisoblanib, undan eritmaning demak, suyuqlikning osmotik bosimi 
tenglama (II) ga binoan hisoblab topiladi. 
Kontrol (natriy xlorid) eritmalar 
konsentratsiyalari. % 
Tekshirilayotgan eritma yoki 
biologik suyuqlik 
Minisk harakat yo`nalishi 
0,5 
х 
-----------> 
0,6 
х 
0 
0,7 
х 
<---------- 
0,8 
х 
<---------- 
Hisoblashga misol.
Tekshirish natijasida ma`lum bo`ldiki, tekshirilayotgan eritmaning 
konsentratsiyasi 0,6 % natriy xlorid eritmasiga mos keldi. Demak, uning konsentratsiyasi 0,6 % 
ga teng. Harorat esa o`lchash vaqtida 17
℃
ga teng. 
Ma`lumki eritmaning osmotik bosimini hisoblash uchun molyar konsentratsiya ishlitiladi. 
Shuning uchun biz topilgan %-li konsentratsiyadan molyar konsentratsiyaga o`tishimiz shart. 
Buning uchun esa quyidagicha mulohaza yuritamiz: natriy xloridning 1 molyar eritmasi l 
hajmda 58,5 g natriy xlorid tutadi. Natriy xloridning 0,6 %-li eritmasi l hajmda 6 g natriy xlorid 
tutsa, u holda bu eritmaning molyar konsentratsiyasi teng bo`ladi 
1
,
0
102
,
0
5
,
58
6


mol. 
Demak, tekshirilayotgan eritmaning molyar konsentratsiyasi S = 0,1-M ga teng, Tajriba 
sharoitidagi harorat T = 273+17= 290 K bo`lsa va berilgan suyuqlik uchun mos keladigan ionlar 

---

15 
soni ma`lum bo`lganda (bu son natriy xlorid uchun 2 ga teng, ya`ni = 2), tekshirilayotgan 
eritmaning osmotik bosimi teng bo`ladi: 
8
,
4
756
,
4
290
082
,
0
1
,
0
2







nCRT
p
atm.