Kurbanova durdona salaxitdinovna gimnastika va uni o

5.3 Musiqali kuzatishning ritm va o‘lchovlari. 
Ritm 
- musiqaning asosiy ifoda vositalaridan biri. Bu har xil davomli 
musiqiy tovushlarning izchil birikmasi. Tovushlar belgi- notalar bilan 
yoziladi.Notalar davomini harakatlar bilan hosil qilish oson: chapak, oyoq urish, 
qadam bilan. Misol: 
1. 4ta sanoqda chorak qadamlar bilan, keyingi 4 sanoqda yarim qadam bilan 
yurish. Shug‘ullanuvchilar e’tiborini qadam 2 barobar sekinlashganiga qaratish. 
2. Choraklar bilan yurish, nimchorak bilan chapak chalish. 
3. Aylana bo‘ylab 3tadan terilish: 2 kishi oldinda - qo‘l ushlashib, - ular otlar;
orqada - aravakash, oldida turganlarning qo‘lidan ushlab turadi. Otlar nimchorak 
bilan yugurishadi, aravakash ularni tiyishga harakat qilib, chorakda yuradi. 

---

144
O‘qituvchining buyrug‘i bilan, uchliklar ulanishni uzib, aylanib burilishadi va 
yana qo‘l ushlashadi. Harakat teskari tomonga davom etadi, lekin aravakashlar ot 
bo‘ladi va nimchorakda yugurishadi, otlar -aravakash bo‘lib, chorakda yurishadi.
Har qanday polka musiqiy kuzatish bo‘lib xizmat qilishi mumkin. 
Musiqada bir xil davomli tovushdan tuzilgan ritm haddan-kam uchraydi. Har 
xil davomli tovushning navbatlashuvi kuyning ritmik rasmini hosil qiladi. 
Musiqaning ifodaliligi uchun ritmik rasmning ahamiyati katta. Misol uchun, ritmik 
rasm o‘z-o‘zidan ba’zi musiqiy janrlarni harakterlashi mumkin.
Musiqada ritmning emotsional harakteri uni ijrochiga ham, eshituvchiga
ham emotsional ta’sirning muhim vositasi qiladi. 
Ritmik suratni harakat bilan ifodalash musiqiy xotirani, harakatlar 
koordinasiyasini, reaksiya tezligini rivojlantiradi. Bu ifodalash bilimlarini
mustahkamlash uchun quyidagi mashqni bajarish va o‘yin o‘tkazish mumkin: 
1. Doskada oddiy ritmik rasmni chizish va uni chapaklar, oyoq zarbalari 
bilan ifodalash. Ularning barchasini sanoq bilan biriktirish.
2. O‘yin ta’rifi: O‘yinchilar 2 ketma-ket qatorga terilishadi. Ketma-ket 
qatorlar oralig‘i 2-3 m. Har bir ketma-ket qator oldida 7 tadan gardish qator bo‘lib
yotibdi. Har bir gardish yoniga polga bo‘r bilan muddati yozilgan. O‘yin oldidan 
bolalar ritmik rasmni chapakda ifodalashadi. O‘qituvchining buyrug‘i bilan 1- 
o‘yinchilar marsh musiqasi ostida (4/4) gardishdan gardishga o‘tib, gardish ichida 
belgilangan muddatda turishadi. Orqadan 2- o‘yinchi yuradi, 1-lar ketma-ket qator 
oxiriga tiziladi. Eng kam xato qilib, ko‘proq ochko to‘plagan jamoa g‘olib 
hisoblanadi. 
Har bir kuyda, odatda, zarb bo‘laklari vaqtning teng oralig‘ida o‘ta izchillik 
bilan bo‘shroq (aksentlanmagan) bo‘laklar bilan navbatlashadi. Tovushlarning 
bunday davriyligi metr deyiladi.