Kurbanova durdona salaxitdinovna gimnastika va uni o

 
7-rasm 
 
 
 
 
 
8-rasm 
 
 
 
 
9-rasm 
 
 

---

80
4.3.3
 
Siltashlar texnikasi asoslari va tuzilishi 
Harakat tuzilishi, mushak koordinatsiyasi va biomexanik tavsifi bo‘yicha 
siltashlar, to‘lqinlar va ballistik
 
harakterdagi tezkor siltash harakatlari orasidagi 
holatni egallaydi. 
Siltash, uning harakterli tavsifi shakliga qarab ikki asosiy harakat fazasini 
o‘z ichiga oladi.
Birinchi faza – asosan ishni bartaraf qilishda faol harakatlanadigan bo‘sh 
a’zolar harakatini tezlashtirish. Boshlang‘ich tezlik qancha katta bo‘lsa, mazkur 
fazada harakatni boshlash uchun beriladigan impuls qancha kuchli bo‘lsa, yaxlit 
siltashni bajarish jismonan qiyin bo‘ladi. 
Ikkinchi faza – tana a’zolarining inertsiya bo‘yicha siltanib harakatlanish. 
Shu yo‘sinda hozirgina faol fazoda harakatlangan mushaklarga chekinuvchi 
tartibda ishlab turib asta-sekin bo‘shashadi yoki bir oz zo‘r berib, erta boshlagan 
harakatini oxirigacha davom ettiradi. Siltashning mazkur fazasi xuddi
“natijaviydir”. Bu yo‘lda harakatning birinchi fazasida sarf qilingan kuch bevosita 
amalga oshiriladi
.
Agar siltash murakkab ko‘p bo‘g‘imli harakterga ega bo‘lsa, uning ikkinchi 
fazasida ancha “tezkor” periferik a’zolar muntazam ravishda boshqa a’zolarni 
og‘irligi ortib boradi, siltash tezligi qonuniy ravishda kamayadi. 
To‘lqinsimon va siltashsimon harakatlarni solishtira turib, ularning farqini 
aytib o‘tish zarur.
Siltashlarning ma’lum xususiyatlaridan biri – mazkur harakat uchun kerak 
bo‘lgan asosiy kuchning bir vaqtda va bir lahzada kelishidir (siltashning birinchi 
fazasidagi asosiy harakatga qarang). Ular bilan to‘lqinsimon harakatlarni 
solishtirganda kuchning uzluksizligi va doimiyligi muhimdir.
Agar siltashda harakatni hammasini bajarish uchun boshlang‘ich portlovchi 
kuch ko‘pincha yetarli darajada bo‘lsa, unda to‘lqinni bajarish uchun uning 
oxirigacha faol harakat qilish zarur.

---

81
Shu bilan birga, keltirilgan farqlarga qaramay to‘lqin, siltash, uloqtirish 
va shunga o‘xshash harakatlar orasida aniq chegara yo‘q. Chunki bu harakatlarning 
texnik tuzilishi, belgilari ko‘pincha bir harakatda yoki shunga o‘xshash oddiy 
elementlarning ketma-ketligida birlashadi.
Ba’zida bo‘g‘imlarda kichik amplitudada tezkor to‘lqinni oddiy 
siltashdan ajratish qiyin, tana yoki qo‘l va oyoqlar bilan erkin siltash harakatlarini 
bajarishda esa to‘lqinga ozmi-ko‘pmi o‘xshash harakatlar bo‘ladi. 
Nihoyat, siltashlar murakkab harakatda boshqa turdagi harakatlar – 
burilishlar, sakrashlar, uloqtirishlar bilan birlashadi. Bunday holatda siltashni 
bajarish malakasi (qanday va butun bir harakatni bajarish sharoiti) zarurat tufayli 
murakkablashadi. Masalan, o‘zgaruvchan sharoitda muvozanat saqlash, buyum 
bilan manipulyatsiya qilish va boshqalar. 
Quyida ba’zi siltash turlari keltirilgan.