V. V. Mayskiy

terapevtik ta’sir kengligi
‖ 
(terapevtik kenglik)
deyiladi. Moddalarning yuqori dozalari 
toksik ta‘sirni chaqiradi, bunday dozalar 
toksik dozalar
deb nomlanadi.
 
2.Organizm xususiyatlari 
(jins,yosh, genetik oʻziga xoslik, funksional holati, patologik 
holati) 
Moddalarning farmakodinamika va farmakokinetikasi odamning jinsiga, yoshiga, tana 
vazniga, individual sezgirligiga, funksional va patologik holatiga bogʻliq.Erkaklar ayollarga 
nisbatan koʻpgina dori moddalar ta‘siriga chidamliroq, chunki erkaklik jinsiy gormonlari 
jigardagi mikrosomal fermentlar sintezini stimullaydi. 
Bolalarga kattalarga nisbatan dori moddalar kamroq dozlarda tayinlanadi. Birinchidan, bu 
bolalarning tana vazni kattalarga nisbatan kam boʻladi. Ikkinchidan bolalar kattalarga 
nisbatan koʻpgina moddalarga 
(masalan morfin, atropinga)
koʻproq sezgirdirlar. 
Organizmning yoshga oid sezgirligi turli dorilarga nisbatan har xil. Shuning uchun kattalar 
uchun hisoblangan dorivor modda miqdorini bolalarga tavsiya qilib boʻlmaydi. 

---

75 
Manbaa:
@pharma_baza
 
8-rasm.
Effektning dozaga bogʻliqligi 
*A modda Б moddaga 
(taqqoslash ED
50
)
nisbatan faol; A va Б moddaning effektivlgi bir xil; 
*B modda Б moddaga nisbatan kamroq faol va kam effektli 
*Г modda A moddaga antagonist
Har bir preparat bolalarga ma‘lum yoshga nisbatan tavsiya etilgan dozalarda beriladi. Keksa 
odamlarda 
(60 yoshdan kattalar)
jigar mikrosomal fermentlarining aktivligi pasayadi, 
moddalarning buyrak orqali chiqarilishi sekinlashadi. Shuning uchun keksa yoshli odamlarga 
MNSni susaytiruvchi 
( uyqu chaqiruvchi, neyroleptiklar, morfin guruhi preparatlari va 
boshq. )
, yurak glikozidlari, diuretiklar oʻrta yoshli odamlarga tavsiya qilinadigan dozaning 
½ qismi tavsiya qilinadi. Boshqa zaharli va kuchli ta‘sir qiluvchi moddalar oʻrta yoshli 
insonlar dozasining 
2
/
3
qismigacha kamaytiriladi. Katta yoshli odamlarga antibiotklar, 
sulfanilamidlar, vitamin preparatlari yoshga bogʻliq boʻlmagan dozalarda tavsiya qilinadi. 
Moddalarning farmakodinamika va farmakokinetikasi ma‘lum darajada tana vazniga bogʻliq. 
Umuman olganda, tana vazni qancha katta boʻlsa, moddaning dozasi ham shuncha katta 
boʻladi. Ayrim hollarda aniq dozirovkalash uchun kasalning 1 kg tana vazniga toʻgri 
keladigan modda dozalari hisoblanadi. 
Dori moddalarga individual sezgirlik har xil boʻlishi mumkin. Masalan miorelaksant 
suksametoniy 
(ditilin)
qon plazmasi tarkibidagi xolinesteraza ta‘sirida tez parchalangani 
uchun 3-5 minut ta‘sir qiladi. Bir qancha kasallarda 
(qon plazmasida xolinesteraza 
yetishmovchiligi natijasida.)
suksametoniy 3-5 soat ta‘sir qilishi mumkin. Bir qator 
bemorlarda 
bezgakka 
qarshi 
preparat 
primaxin 
glukoza-6-fosfat 
degidrogenaza 
yetishmovchiligi natijasida eritrositlar parchalanishi 
(gemoliz )
chaqirishi mumkin. Bunday 
noodatiy reaksiyalar fermentlar yoki ularning genetik kamchiligi 
(fermentopatiya)
tufayli 
yuzaga keladi va ―