V. V. Mayskiy

Nobenzodiazepin boʻlgan benzodiazepin retseptorlarini
faollashtiruvchi 
zolpidem
(ivadal) 
va 
zopiklon
(imovan) uyquning davrlariga unchalik ta‘sir koʻrsatmaydi, miorelaksant va 
antiepileptik ta‘sir koʻrsatmaydi, bekor qilish sindromini keltirib chiqarmaydi va shu sabab 
bemorlar tomonida yahshi qoʻllaniladi.
H
1
retseptorlari blokatorlari.
 
MNSga kira oladigan gistamin H
1
retseptorlari blokatorlari 
uyqu chaqiruvchi xususiyatga ega. Koʻpincha antiallergik vosita sifatida ishlatiladigan 
difengidramin
(dimedrol) uxlatuvchi ta‘sir koʻrsatadi. 

---

153 
Manbaa:
@pharma_baza
H
1
retseptorlari blokatorlaridan 
doksilamin
(donormil) uyqu chaqiruvchi dori sifatida 
ishlatiladi va uyqu fazalariga ta‘sir qilmaydi. 
Melatonin
- epifiz bezi gormonining sintetik analogidir, u uygʻonish va uyqu oʻrtasidagi 
oʻzgarishlarni tsirkad ritmlarini ta‘minlashda ishtirok etadi. Preparat uxlatuvchi vosita 
sifatida, ayniqsa, boshqa vaqt zonasiga oʻtish bilan bogʻliq uyquni tsirkad ritmlarini 
buzilishida ishlatiladi. 
Narkotik tipda ta’sirga ega uxlatuvchi dorilar. 
Ushbu guruhga barbiturat kislotaning hosilalari:
• pentobarbital
• siklobarbital
• fenobarbital
• xloralgidrat kiradi.
Katta dozalarda ushbu moddalar narkotik ta‘siriga ega boʻlishi mumkin. Barbituratlar yuqori 
samarali uyqu chaqiruvchi vositalaridir; uyquni chaqirishga yordam beradi, tez-tez 
uygʻonishning oldini oladi, uyquning umumiy davomiyligini oshiradi. Ularning uyqu 
chaqiruvchi mexanizmi GAMK ning tormozlovchi ta‘sirini kuchaytirish bilan bogʻliq. 
Barbituratlar GAMK
A
retseptorlari sezgirligini oshiradi va shu bilan C1
-
kanallarini 
faollashtiradi va neyron membranasining 
giperpolarizatsiyasini
keltirib chiqaradi. Bundan 
tashqari, barbituratlar neyron membranasining oʻtkazuvchanligiga toʻgʻridan-toʻgʻri inhibir-
lovchi ta‘sir koʻrsatadi. 
Barbituratlar uyqu davrini sezilarli darajada buzadi: ular tez (paradoksal) uyqu davrlarini 
qisqartiradi (REM-fazalar). 
Barbituratlardan doimiy foydalanish MNS faoliyatini buzilishiga olib kelishi mumkin. 
Barbituratlarni muntazam ravishda qoʻllashni keskin toʻxtatish ―bekor qilish‖ sindromi 
("orqaga tortish" sindromi) shaklida namoyon boʻladi, bunda REM uyqusining davomiyligi 
haddan tashqari koʻpayadi, bu esa qoʻrqinchli tushlar koʻrishga olib boradi. Barbituratlardan 
muntazam foydalanishda jismoniy tobelik yuzaga keladi. 
Pentobarbital
(natriy-etaminal, nembutal) yotishdan 30 daqiqa oldin ogʻiz orqali qabul 
qilinadi; ta‘sirning davomiyligi 6-8 soatni tashkil qiladi. Uyqudan uygʻonganidan keyin 
uyquchanlikni sezishi mumkin.