Erkin umarov mahmud abdullayev

Asarlari: 
«Borliq 
va 
burchlanmoq to‘g‘risida risola», «Uch savolga 
javob», «Aql olami butun umum iy fanning predm eti to ‘g‘risida», 
«Borliq to ‘g‘risida risola», «Talab bo'yicha kitob» (Hamma mavjudot 
to ‘g‘risida), «Ruboiyot», «Jaloliddin taqvimi», «Navro'znoma» va h.k.
Um ar Xayyom fikricha, narsalarda «umumiy aql», saxovat va him- 
mat ko'rsatuvchi, «ijodchi aql» mavjud. Undan «umumiy jon», «umu­
miy buyum» kelib chiqadi. «Yaratuvchi aql»dan paydo bo'lgan olam 
harakat va o ‘sish jarayonini boshidan kechirib turadi.

---

«U m um iy buyumlar» tabiatga bo'ysunadi. Tabiat to 'rt unsur: 
havo, suv, o ‘t, yer (tuproq)dan tashkil topgan.
Inson hayvonlardan o'zining so‘zlashish qobiliyati bilan farq qiladi, 
olam obyektiv qonunlar bilan rivojlanadi. «Sen, mendan oldin ham 
tun-kun bor edi», degan qoidaga asoslanadi U m ar Xayyom.
sje 
*
Hoja Ahmad Yassaviy 
(1041—1167). A hmad Yassaviy Sayramda 
Shayx Ibrohim oilasida dunyoga kelgan. U Buxoroda ta ’lim olgan. 
«Yassaviya» tariqatining qoidalari Hoja Ahmad Yassaviyning «Hik- 
mat» degan asarida bayon etilgan. Bu talablarga ko 'ra, inson m ehr- 
sh afq at, h alo l-p o k , o ‘z q o ‘l k uch i, halo l m eh n ati b ilan kun 
kechirish orqali Olloh visoliga yetishi m um kin.
Ahmad Yassaviy o ‘z she’rlarida m ashhur m u tasaw u f olim M an­
sur Halloj (858 — 922) nom ini chuqur hurm at bilan tilga oladi.
Yassaviy molu dunyo to'plash ga harakat qilm agan, bechorahol 
um rguzaronlik qilgan. U m ol-dunyo va davlat orttirishga mukka- 
sidan ketgan, xasis va oxiratni o'ylam aydigan kishilarni ogohlan- 
tirib, shunday deb yozgan edi:
Beshak biling, bu dunyo barcha xalqdan o ‘taro,
Ishonm ag'il molingga, b ir kun q o id a n ketaro,
O ta, ona, qarindosh, qayon ketdi, fikr qil,