№2-amaliy mashg’ulot Payvandlash transformatorlarini va Payvandlash generatorlarini о‘rganish

Payvandlash generatorlarini о‘rganish
 
Payvandlash generatorlari (1-rasm) avtonom payvandlash toki manbasi sifatida 
elektr ta’minotiga payvandlash apparatlarini ulanmaydigan sharoitlarda qо‘llaniladi. 
Dizel genertorlar (dizel elektrostansiyalar) asosiy yoki rezerv energota’minlash 
uchun avtonom manba sifatida keng qо‘llaniladi. 
1-rasm. Payvandlash generatori 
Bu generatorlar boshqalardan volt-amper tavsifi bilan farq qiladi, bunda chiqish tok 
qiymati qancha katta bо‘lsa chiqish kuchlanishi kichik bо‘ladi. Yoyning statik ravon 
bо‘lishi shartiga kо‘ra generator pasayuvchan tashqi tavsifga ega bо‘lishi kerak. 
Bundan tashqari ular oshirilgan yuklama tavsiflari hisobidan qayta ishga tushish 
rejimi ruxsat etiladi. Payvandlash generatorlari ekonomik bо‘lgani sababli 
ekspluatatsiya qilish uchun о‘rtacha quvvatligi ham yetarlidir. 

---

Payvandlash generatorini ishlash prinsipi 
ichki yonuv dvigatel valini aylanish 
mexanik energiyasini aniq ma’lum kuchlanishli elektr energiyasi tokiga о‘zgarishiga 
asoslanib payvand yoyini ravon yonishi ta’minlaydi. Payvandlash generatorlarini 
e’tiborli tomoni shundaki, aylanuvchi yakorini tashqi uzatma orqali xarakatga 
keltiriladi.
Payvandlash generatorlari qо‘llaniladigan yoqilg‘i turi bо‘yicha tasniflanadi: 
benzinli va dizelli payvandlash generatori. 
О‘z-о‘zidan qо‘zg‘aluvchi (magnit oqimi hosil qiluvchi) generatorlarda W
v 
chulg‘ami chо‘tka b va kollektorni о‘rtasida a va b chо‘tkalari orasida о‘rnatiladigan 
qо‘shimcha chо‘tka orqali langar chulg‘ami W
ya
dan ta’minlanadi. Magnitsizlovchi 
chulg‘am W
r
oldingi holga о‘xshab, langar chulg‘ami W
ya
bilan ketma-ket ulanadi. 
Boshqa tomonlaridan о‘z-о‘zidan qо‘zg‘aladigan generatorlar mustaqil qо‘zg‘atishli 
generatorlar kabi tuzilgan va ishlaydi. 
Ventilli generatorlar chastotasi 200 yoki 400 Gs li uch fazali о‘zgaruvchan tok ishlab 
chiqaradi, keyin bu tokni generatorning konstruksiyasiga kiradigan tо‘g‘rilagich 
bloki о‘zgarmas tokka aylantiradi. Ventilli generatorning tashqi tavsifi – pasayib 
boradigan payvandlovchi tokni rostlash – pog‘onali (2 ta pog‘ona) har bir pog‘ona 
chegarasida tok tekis rostlanadi. 
Sanoatda texnik tavsifi turlicha bо‘lgan butun oila payvandlash о‘zgartirgichlari 
qо‘llanadi (1-jadval).
Payvandlash о‘zgartirgichlari va agregatlarining texnik tavsifi 
1-jadval