Muvofiqlashtirish uchun harakat deyarli ilojsiz bo`lishi mumkin

Ayrim muhim umumiy resurslar 
Umumiy resurslardan foydalanishning ko`pgina misollari mavjud. Deyarli 

---

305 
barcha holatlarda 
umummilliy resurslar fojeasidagi kabi 
muammo yuzaga 
keladi. Alohida shaxslar umumiy resurslardan haddan ziyod ko`p foydalanishadi. 
Davlat, aksariyat hollarda, haddan ziyod ko`p foydalanish muammosini 
engillashtirish maqsadida ularning xulq-atvorlarini tartibga soladi yoki turli 
yig`imlar joriy etadi. 
Toza havo va suv.
Biz ta’kidlab o`tganimizdek, bozorlar atrof muhitni 
oqilona himoya qilishmaydi. Qat’iy tartibga solish choralari yoki atrof-muhitni 
ifloslantirganlik uchun soliqlar bilan bartaraf etilishi mumkin bo`lgan ifloslanish 
salbiy tashqi ta’sir hisoblanadi. Bozorning ushbu salbiy jihatini jamiyatning 
umumiy muammosi sifatida ko`rish mumkin. Toza havo va toza suv huddi ochiq 
hosildor erlar kabi, atrof-muhitning haddan ziyod ifloslanishi esa huddi chorvani 
haddan ziyod ortib ketishi kabi umumiy resurslardir. Atrof-muhitning haddan 
ziyod ifloslanishi 
umummilliy resurslar fojeasining 
zamonaviy ko`rinishidir. 
Tirband avtomobil yo`llari. Yo`llar yoki ommaviy mahsulot yoki umumiy 
resurs bo`lishi mumkin. Agar yo`llar tirband bo`lmasa, u holda bir kishining undan 
foydalanishi boshqa bir kishining foydalanishiga halaqit qilmaydi. Bu holatda 
mahsulot iste’molda cheklanganganlik xususiyatiga ega bo`lmaydi va yo`l 
ommaviy mahsulot bo`lib qoladi. Shu bilan birga, agar yo`llar tirband bo`lsa, u 
holda bu yo`ldan foydalanish salbiy tashqi ta’sirni beradi. Agar biror kishi ushbu 
yo`ldan yursa, yo`l yana ham tor bo`lib, boshqa kishilarni sekinroq yurishga 
majbur etadi. Bu holatda yo`l umumiy resurs hisoblanadi. 
Davlat tomonidan yo`llarda avtomobillar tirbandligi muammosini bartaraf 
etish yo`llaridan biri bu haydovchilarga shaharlararo transport qatnovlariga soliq 
solish. Shaharlararo transport qatnovlariga soliq solish o`z mohiyatiga ko`ra 
tirbandlikni tartibga soluvchi soliqdir. Ba’zida, xuddi mahalliy yo`llarda bo`lgani 
kabi, qatnovlar uchun soliq solish amaliy echim bo`lmay qoladi, sababi soliq 
summasi juda yuqoridir. Biroq, London shahri to`lov hajmini oshirish usulini 
tirbandlikni bartaraf etishdgi eng muhim usul deb topdi. 
Gohida tirbandlik kunning ma’lum bir qismidagina muammo bo`lib qoladi. 
Agar ko`prikda yuk avtomobili tig`iz-paytda o`tayotgan bo`lsa tirbandlik 
muammosi faqatgina mana shu soatdagina yuzaga keladi. Ushbu masalani 
samarali echimi shuki – tig`iz-paytda yurganlik uchun to`lovni yana ham 
oshirish zarur. Bu narsa haydovchilarni o`zlarining harakatlanish grafiklarini 
o`zgartirib, tig`iz-paytda yurmasliklari uchun o`ziga hos stimul bo`ladi.
O`tgan bobda muqokama qilingan tirbandlik muammosiga qarshi 
kurashuvchi usullardan yana biri - bu benzin uchun soliq. Benzin, ma’lumki 
avtomobilda harakatlanish uchun samarali yoqilg`i hisoblanadi: benzin narxini 
oshirish, odatda harakat hajmini kamaytirishni talab etadi. Shunday qilib, benzin 
uchun soliq yo`llarni tirbandlik darajasini kamaytiradi. Shu bilan birga, benzin 
uchun soliq mutloq echim emas, sababi bu yo`llarda harakatlar hajmidan tashqari 
boshqa masalalarga ham ta’sir ko`rsatadi. Masalan, benzin uchun soliq tirbandlik 
qayd etilmagan yo`llarda ham harakatlar sonini kamaytirib yuboradi.