T me/tuit students chanel kompyuter tarmoqlari 1 Ma'ruza

t.me/tuit_students_chanel 
–
protokollash va audit; 
–
shifrlash; 
–
yaxlitlikni nazorat qilish; 
–
ekranlashtirish; 
–
xavfsizlikni tahlil qilish; 
–
rad etishni ta’minlash; 
–
xavfsiz qayta tiklashni ta’minlash; 
–
tunnellashtirish; 
–
boshqarish. 
26.3. Tarmoq xavfsizligiga qo‘yiladigan talablar. 
Rivojlangan davlatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, telekommunikatsiya 
tamoqlarida ma’lumot xavfsizligi strategik yo‘nalishi bu muamoga to‘g‘ridan-
to‘g‘ri tizimli yondashuvni talab qiladi.
Tizimli yondoshuv tushunchasi ma’lumot xavfsizligini ta’minlash uchun mos 
ravishda chora va usullarni yaratish shaklida talqin qilinadi, hamda, 
telekommunikatsiya tarmog‘ining hayotiy davrining barcha bosqichlarida 
ma’lumot xavfsizligini ta’minlash uchun barcha chora-tadbir, metodlar va 
vositalarni qo‘llagan holda kompleks yondoshuv hisoblanadi.
Ma’lumot xavfsizligi boshqaruvi haqidagi zamonaviy tushunchaga ko‘ra, uni 
shakllanishi loyihalash jarayonida amalga oshiriladi, yaratilishda yuklanadi, 
hamma bosqichlarda tizimni nazorat qilish yo‘li orqali ekspluatatsiya jarayonida 
ta’minlanadi va qo‘llanadi, ma’lumot xavfsizligiga ta’sir qiluvchi holatlar va 
faktorlarga maqsadga yo‘naltirilgan ravishda ta’sir qiladi. 
Bundan tashqari, telekommunikatsiya tarmoqlarida ma’lumot xavfsizligi 
masalalarini yechishda qonun chiqaruvchi, tashkil etuvchi va dasturiy-texnik 
kompleks choralarni talab qiluvchi kompleks yondashuv majburiydir.
XEAI-T tuzilmasi (TIK tarkibi): 
2-TIK: Xizmatlarni taqdim etilishi va elektr aloqaning boshqarishning 
ekspluatatsion jihatlari; 

---

t.me/tuit_students_chanel 
3-TIK: Tariflashtirish va hisoblar prinsiplari, shu jumladan ularga bog‘liq 
bo‘lgan iqtisodiy va strategik masalalar; 
5-TIK: 
Atrof-muhit 
elektromagnit 
ta’sirlaridan 
himoyalash; 
9-TIK: Integratsiyalangan keng polosali kabelli tarmoqlar, televizion va ovozli 
dasturlarni uzatish; 
11-TIK: Signalizatsiyaga talablar, sinovlar protokollari va spesifikatsiyalari; 
12-TIK: Ishchi xarakteristikalar, xizmat ko‘rsatish sifati va iste’molchilarning 
xizmat ko‘rsatish sifatini qabul qilishi; 
13-TIK: Bo‘lajak tarmoqlar, shu jumladan harakatdagi aloqa va NGN 
tarmoqlari; 
15-TIK: Optik transport tarmoqlari va ulanish tarmoqlari infratuzilmalari; 
16-TIK: Multimediali kodlash, tizimlar va ilovalar;
17-TIK: Xavfsizlik.
 
Tadqiqot ishlari komissiyasi (TIK-17) XEA-Tdagi ma’lumot xavfsizligi bo‘yicha 
bosh tadqiqot komissiyasi qilib belgilangan. Boshqa TIK XEA-T, XTIning boshqa 
sektorlari va boshqalar (ISO/XEK, ETSI, IETF va boshqalar) bilan hamkorlikda 
ma’lumot xavfsizligini standartlashtirishning asosiy yo‘nalishi bo‘yicha takliflar 
ishlab chiqadi. XTIni ISO/XEK bilan birgalikda ma’lumot xavfsizligini 
standartlashtirish 
strategiyasi 
guruhida 
ifodalaydi.
Barcha XEA-T komissiyalari XEA-Tning umumiy dasturiga kiritiluvchi xavfsizlik 
standartlashtirishiga bog‘liq rejalar haqida TIK- 17 ga ma’lumot berishadi.
Har qanday turdagi xavfsizlik strukturasini ishlab chiqishda talablar haqida 
aniq tushunchaga ega bo‘lish zarur. Tarmoq xavfsizligi quyidagilarni o‘z ichiga 
olishi kerak:
–
himoyaga muhtoj resurslar;
–
bu resurslarga tahdid soluvchi –xavf;
–
bu resurslar bilan bog‘liq zaif elementlar, bu xavflar va zaif 
elementlarning resursni duchor qilishi mumkin bo‘lgan umumiy tavakkalchiliklari.
Talabga shart qilib qo‘yilgan dastur himoyasiga bo‘lgan asosiy talabni, 
xizmat va ma’lumotlarni, xavf va zaif elementlarga nuqtai nazarni ko‘rib chiqamiz, 
bular qoniqarli talab standartlaridir. 

---