Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

 XI BOB bo‘yicha nazorat savollari
1.
Singdirish sig‘imi nima? 
2.
Singdirish sig‘imining qanday turlari bor?
3.
Singdirish sig‘imining qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati 
4.
Trilon B usulining mohiyati va ishlash tartibi., 
5.
Ca ni aniqlash usuli va ishlash tartibi. 
6.
Mg ni aniqlash usuli va ishlash tartibi 
7.
Ca va Mg ni qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati.
8.
Ca va Mg ni aniqlashning zamonaviy usullari. 
 
 
 
XII BOB. N, P, K ni BIR
TUPROQ NAMUNASIDA ANIQLASH 
(I.M.Malsev, L.P.Gritsenko ) 
Tayanch iboralar 
Nessler reaktivi, fenolftalien , ammiak, eritma, pipetka,
 
tuproqda 
tarqalishi,
 
tuproqdagi miqdori 
Ushbu tajribani bajarishda ham teshiklar diametri 0,25 elakdan 
o‘tkazilgan tuproq namunasidan, og‘irlik farqi bilan tortib, 2 g tuproq 
olinadi. U 100 ml li konussimon kolbaga solinadi. Ustiga 5 ml sulfat 
kislotasi (H
2
SO
4
) va xlor kislotasi (HClO
4
) aralashmasidan solinadi. 30 
minut tindirilib, kolba voronka bilan berkitilgach, elektr yoki gaz plitkasi 
ustida to rangi oqarguncha kuydiriladi. Kuydirish mo‘rili shkafda olib 
borilishi kerak. Ma’lum vaqtdan so‘ng mahsulot rangi oqarmasa, ish 
qaytariladi. Buning uchun kolbaga 3 tomchi xlor kislotasidan (HClO
4
) 
tomizib, yana kuydirish davom ettiriladi. Kuydirish tugagach, kolba uy 
haroratigacha sovitilib, ustiga 30-40 ml distillangan suv quyiladi. Shundan 
so‘ng kolbadagi aralashma 100 ml li o‘lchov kolbasiga ehtiyotlik bilan 
o‘tkaziladi va distillangan suv bilan o‘lchov chizig‘igacha yetkaziladi. 
Eritma zich (havo rang lentali) filtrdan o‘tkaziladi va eritmadan N, P, K 
aniqlanadi. 
1. Azotni aniqlash 
Azotni kolorometrik aniqlashning eng qulay yo‘li 
Nessler usuli
hisobolanadi. Ushbu usulning mohiyati shundaki, ammoniy ionlari kaliy 

---

131 
simob bilan reaksiyaga kirishib, suvda erimaydigan merkurammoniy yod 
hosil qiladi: 
NH
4
OH + 2K
2
HgI
4
+ 3KOH =[ NH
2 
Hg
2
OI] +
7I +
3H
2
O 
Nessler reaktivining asosiy qismi merkuriy yod hisoblanib, ishqoriy 
muhitda barqaror birikma hosil qiladi. Shu sababli ham bu reaksiyani 
faqatgina neytral yoki ishqoriy muhitda olib borish mumkun. Eritma rangi 
kolloid zarrachalar kattaligiga bog‘liq bo‘lgani uchun reaktivlarni quyish 
navbatiga ahamiyat berish kerak. Azotni aniqlashga ishqoriy muhitda 
kationlar hosil qiladigan cho‘kmalar xalaqit berishi mumkin. Buning oldini 
olish uchun ham segnet tuzi qo‘shiladi.