Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Kalsiy va magniyni Trilon-B usuli bilan aniqlash 
Kalsiy xam o‘simlik uchun zarur elementlardan bo‘lib, sho‘rlanmagan 
tuproqlarda uning kalsiy nitrat (Ca(NO
3
)
2
), kalsiy karbonat (CaCO
3
), va 
kalsiy bikarbonat (Ca(HSO
3
)
2
),- kabi birikmalari uchraydi. Ma’lum 
darajada sho‘rlangan tuproqlarda esa kalsiy sulfat (gips), CaS0
4
• 2H
2
O va 
kalsiy xlorid (CaCl
2
) kabi o‘simliklar uchun zararli birikmalari uchraydi. 
Tuproq tarkibidagi kalsiyning miqdori turli uslublar bilan aniqlanadi. 
Uslublardan Trilon-B eritmasi orqali kalsiy va magniyni aniqlash 
yaxshi natijalar beradi. Ayniqsa, kam vaqt talab qilganligi, bajarish qulay 
bo‘lganligi uchun, asosan, shu uslubni ma’qul deb topdik. 
Kalsiyni Trilon – B usuli bilan aniqlash 
Trilon - B — etilendiamintetrasirka kislotasining natriyli tuzi bo‘lib, 
ikki va uch valentli kationlar bilan suvda eriydigan kompleks birikmalar 
hosil qiladi. Bu usul bilan ishlaganda kalsiy ioni bilan rang beruvchi 
mureksid indikatori ishlatiladi. 
Ish tartibi. 
1.
Tayyorlangan suvli so‘rimdan kalsiyning taxminiy miqdoriga 
qarab, pipetka bilan 25 dan 50 ml gacha olinib, hajmi 250 ml li 
konussimon kolbaga solinadi. 

---

123 
2.
Ustiga distirlangan suv qo‘shib, hajmi 100 ml ga yetkaziladi. 
3.
Suyuqlik ustiga bir bo‘lak kongo qog‘oz tashlab, ko‘k binafsha rang 
tusiga kirguncha 1:1 nisbatli (HCI) xlorid kislotadan tomiziladi. 
4.
Suyuqlik muhiti kislotali bo‘lgandan keyin, ustiga o‘yuvchi natriy 
(NaOH yoki KON) ning 2n eritmasidan 5 ml qo‘shiladi va yaxshilab 
chayqatiladi. Eritma muhiti 
≥
12,5 bo‘lishi shart. 
5.
Mureksid kukunidan indikator sifatida shpatel uchida ozgina 
solinadi. Bunda suyuqlik pushti rangga kiradi. 
6.
Trilon - B eritmasi (kalsiy ko‘p bo‘lsa, 0,05 N, oz bo‘lsa 0,01N) 
bilan kolbadagi suyuqlik pushti rangdan binafsha rangga o‘tguncha astalik 
bilan titrlanadi. 
7.
Kalsiyning foiz miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
kalsiyning foiz miqdori 
a – titrlashga ketgan (0,05 yoki 0,01) trilon —B eritmasi, ml 
miqdori; 
f – 1 ml 0,05 Trilon – B ning 0,001 g kalsiyga yoki 0,01 Trilon – B 
0,0002
g kalsiyga to‘g‘ri keladi;
E – suvli so‘rimning umumiy hajmi, ml hisobida;
100 – foizga aylantirish koeffitsyienti;
K – gigroskopik namlik koeffitsiyenti;
m – analiz uchun olingan so‘rimning hajmi, ml hisobida;
n – namuna og‘irligi, g hisobida.