Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

Ҳайдовчилар меҳнатини ташкил этиш. 
Автобусда и ш лов­
чи бригадалар меқнатини таш кил этиш нинг бир қанча ш акл- 
лари бор. Меҳнатни таш кил этиш нинг учланган шакли, яъни 
ҳар бир автобусга уч ҳайдовчи бириктирилганда ҳар куни 
автобусда икки ҳайдовчи иш лайди. Ҳар икки кун иш лаган- 
ларидан сўнг, улар бир кун дам оладилар. Ҳайдовчилар иши 
бундай шаклда таш кил этилганда, бир ой давомида 20 кун 
иш лаб, 10 кун дам олинади. Ш уни ҳисобга олиш зарурки, 
ҳайдовчиларнинг ойлик иш соатлари дастгоқларда иш лов-
202

---

чиларн и нг ўртача ойлик иш соатлари га тен г бўлиш и лозим. 
Бир ойлик иш соатлари йил давомида 155 дан 185 гача (ўртача 
174,6) соат атрофида бўлади. Ҳ айдовчиларнинг бир ойлик 
иш соатларини ҳисоблашда уларга бир см енада ишга чиқиш
учун тайёргарлик иш ларини баж ариш ларига ҳақтўланувчи
18 минут (0,3 соат) ҳамда тиббий назоратдан ўтиш учун 5 
минут (0,08 соат) белгиланганлигини назарда тутиш лозим. 
М сҳнатни таш кил эти ш н и н г учланган ш акли иш ни эрталаб 
барвақт бош ловчи ҳамда ҳаракатни кеч тугалловчи автобус 
маршрутларида қўлланилади.
Меҳнатни таш кил этиш ни н г бир яри м ли к ш аклида икки 
ҳайдовчи учун икки автобус доим ий иш лаш учун би ри кти - 
рилган бўлиб, учинчи ҳайдовчи ул арн и н г и к каласи н и гал- 
ма-гал алм аш тириб, иккала автобусда ҳам иш лайди. М еҳ- 
натни бундай ш аклда таш кил этиш да ҳам ҳар бир ҳайдовчи 
икки иш кунидан сўнг бир кун дам олади.
М еҳнатни таш ки л э т и ш н и н г и кки я р и м л и к ш аклида 
ҳар и кки автобусда беш ҳайдовчи и ш лайди. Бунда икки 
ҳайдовчи ф ақ ат б и р и н ч и автобусда, я н а и кки ҳайдовчи 
эса ф ақ ат и кки н чи автобусга и ш лай ди . Б еш и н ч и ҳайдов- 
чи галма-гал ҳар и ккала автобусда и ш лайди. Ҳар тўрт иш 
кун и дан сўнг ҳар бир ҳайдовчи дам олади.
М еҳнатни таш ки л э т и ш н и н г ҳар б и р ай р и м ш аклга 
тўғри келувчи иш граф и ги б елгиланади .
М еҳнатни таш ки л эти ш да \а р б и р автобусга и кки та 
ёки битта ҳайдовчилар бригадаси б ири кти ри лиш и ҳам мум­
кин. Бунда автобуслар и м ко н и яти д ан тўла ф о й д ал ан и л - 
м айди. Бундай бригадали автобуслар эрталаб ки ва кечки 
“та ш и ш -ч ў қ қ и ”си вақтларида м арш рутда и ш ловчи ав то ­
бусларга қўш им ча тарзда иш латилади.
Ю қорида баён этилган ҳайдовчилар бригадаси меҳнатни 
таш кил этиш шаклларини қўллаш автобусларнинг маршрут­
да ишлаш вақти 7 соатдан 19 соатгача бўлишига имкон бера- 
ди ва улардан энг оқилона фойдаланиш ни таъминлайди.