13. 4 . Ш аҳар транспорт тармоғи
Ш аҳар микротуманлари ёки йирик транспорт узеллари-
даги катта пассажирлар оқим и пассажир йўллари ёки марш-
рутларини таш кил этиш асоси бўлиб, улар биргаликда шаҳар
транспорт тармоғини ташкил этади. Транспорт тармогини ша-
ҳар ҳудуддарида оқилона тақсимлаш ва турли хилдаги шаҳар
транспортлари орасида пассажирлар таш иш ни мувофикдаш-
тириш да маршрутларни иложи борича пассажирлар қатнови
учун зарур бўлган вақтни тежаш, яъни уни минимал бўлиши,
ҳаракат мунтазамлиги ва текислигини ҳисобга олиб, марш-
рутларнингтўгри чизикди бўлишига эриш иш лозим. Бундай
талабларнинг бажарилиш и учун ҳаракатни эн г қисқа йўна-
лиш бўйича (амсшда мавжуд йўл ва кўчаларни ҳисобга олиб),
аҳоли зич яш айдиган ва марказни четки туманлар билан бир-
лаштирувчи ҳамда турли хил, эн г аввало, метрополитен би
лан (агар бундай транспорт бўлса) туташувчи маршрутлар таш
кил этиш тавсия этилади.
212
М арш рутлар йўналиш и ва тран сп орт тарм оғи н и н г ж о й
лаш уви (к о н ф и гу р ац и яси ) п ассаж и рл ар ҳосил этувчи ва
п ассаж и рларн и кўплаб қабул этувчи узел л ар н и н г ш аҳар
ҳудудидаги ж ой лаш уви гаги н а эм ас, балки ш аҳар п л а н и
ровкаси, кўчаларнинг алоҳида хусусиятлари, улардаги ҳара-
кат зи чли ги ва ж адаллиги каби ларга \а м б огли кди р.
Мавжуд йирик шаҳарларда пассажирларга хизмат қилув-
чи шаҳар тран сп орти турлари (м етро, трам вай, троллейбус
ва автобус) ичида эн г кўп тарқалгани автобус тр ан сп орти -
дир. Автобус транспорти ак сари ят к и ч и к ва ўрта ш аҳар-
ларда пассаж ирлар таш увчи ягон а тр ан сп орт туридир.
П ассаж ирлар таш увчи тран сп ортларн и н г у ёки бу тури-
ни қўллаш , э н г аввало, ун и н г таш иш хусусияти, б ош лан -
гич капитал харажатлар микдори ва таш иш тан н архи га бог
ликди р. Й и р и к ш аҳарларда пассаж ирлар таш иш тран сп ор-
ти н и н г барча турларидан ф ой далан иш м ақсадга м у в о ф и қ
бўлади. Бунда улар и ш ини м увоф и кдаш ти ри ш ва таш иш
иш ларини уларнинг техник-эксплуатацион кўрсаткичларига
кўра тақсим лаш лозим бўлади (9-ж адвал).
Т ехник-эксплуатацион кўрсаткичларига кўра пассаж ир
л ар тран сп орти ҳар қайси ту р и н и н г э н г о қ и л о н а и ш лати -
л и ш ж ой лари бор.
Ж уда катта қувватли пассаж ирлар оқи м и мавжуд бўлга-
нида, а й н и қ са, м аркази й ж ой лард а ер усти тран сп орти
иш ини ен ги ллаш ти ри ш да м етрон и н г хизм ати беқи ёсди р;
м етрон и н г бир й ўн ал и ш и соатига 50-60 м и н г ки ш и л и к
пассаж ирпар о қи м и га хизм ат қи л а олади.
Т рам вай муҳим аҳам и ятли , катта қувватли п ассаж и р
л ар оқи м и га хи зм ат қи лади; метро й ў н а л и ш и н и н г давом и
си ф ати д а ш аҳар тум ан лари н и ш аҳар атроф и б и л ан бог-
л аш д а кўп и нча трам вайд ан ф о й д ал ан и л ад и ; б и р трам вай
йўли, ундаги вагонлар со н и га кўра, соатига 15-18 м и н г
п ассаж и рларга хи зм ат қила олади. С уткаси га к ам и да 5
м и н гли к пассаж ирлар оқи м и бўлгандагина трам вай йўлла-
р и ни қуриш м ақсадга м увоф и кдир.
Т роллейбус п ассаж и рлар оқи м и кам бўлм аган ҳоллар-
да трам вай н и ш аҳари и н г асоси й й ў н ал и ш л ари д а ал м аш -
ти ри ш да ҳамда ш аҳарни у н и н г атроф и би лан б и рлаш ти -
р и ш д а қўлл ан и лади ; б и р тр о л л ей б у с йўли со ати га 5-9
м и н гл и к п ассаж и рл ар о қ и м и га хи зм ат эти ш и м ум кин .
Т роллейбус й ў н али ш и н и о ч и ш л и к учун ай н и й ўналиш да
213
9-ж адвал
Турли хилдаги ш аҳар п ассаж ир транспортинииг
асосий те хн и к-эксп луатац и он кўрсаткичлари
Do'stlaringiz bilan baham: |