O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «Atrof muhit himoyasi va ekologiya» kafedrasi

 

KIRISH 

 

Qishloq xo’jalik melioratsiyasining tabiiy asoslaridan biri bo’lgan 

geologik fanlar zax qochirish tizimlari, gidrotexnik inshootlar loyihasini 

asoslash  uchun  lozim  bo’lgan  yerlarning  tuzilishi  to’g’risida  kerakli 

ma‘lumotlar beradi. Shuning uchun meliorativ tizimlarni loyiha qilishda, 

qurishda va undan foydalanishda yerlarning geologik tuzilishi qanchalik 

to’liq  o’rganilsa  va  e‘tiborga  olinsa,  meliorativ  tadbirlar  shunchalik 

yuqori samara beradi. 

Geologiya  fani  bir-

biri  bilan  bog’liq  bo’lgan  quyidagi  qator 

bo’limlarga bo’linadi. Geologiya-er haqidagi fan bo’lib, yunoncha «geo-

er,  logos  fan»  degan  ma‘noni  anglatadi.  Geologiya  fani  Yerning 

tuzilishi, tarkibi, paydo bo’lishi va unda sodir bo’ladtgan turli geologik 

jarayon  va  hodisalarni  hamda  uning  rivojlanish  tarixini  o’rganadi. 

Geologiya  fani  umumlashtiruvchi  tabiiy  fan  bo’lib,  hozirgi  vaqtda 

geologiya fanining o’rganadigan masalalari juda keng bo’lganligi uchun 

bir nechta maxsus sohalarga bo’linadi. 

Mineralogiya-

er  po’stida  joylashgan  minerallarning  fizikaviy-

kimyoviy xossalarini va ularni hosil qiluvchi jarayonlarni o’rganadi. 

Petragrafiya-

er po’stini tashkil qilgan mineral birikmalarning, tog’ 

jinslarning tarkibi, tuzilishi, ularning yotish sharoiti, paydo bo’lishi, yer 

kesimida va maydonda tarqalishigi o’rganadi. 

Geokimyo-

er po’stining kimyoviy tarkibini, kimyoviy elementlar 

va  ularning  izotoplarini  tarqalishini,  fizikaviy-kimyoviy  sharoitlarning 

ta‘sirini o’rganadi. 

Dinamik  geologiya-

er  po’stida  va  yuzasida  sodir  bo’ladigan 

geologik  jarayonlarning  (zilzila,  vulkanizm,  nurash,  Cho’kindihosil 

bo’lish) va bu jarayonlarning tarixiy vaqt davomida rivojlanishini tiklash 

usullari

ni o’rganadi. 

Tarixiy  geologiya-

er  po’stining  vaqt  birligi  ichida  va  fazoda 

o’zgarishi  va  rivojlanishini,  organik  dunyo  rivojlanishi  bilan 

bog’liqligini o’rganadi. Tarixiy geologiya fani-er po’stining to’rtlamchi 

davrdagi  rivojlanish  tarixini  o’rganuvchi  sohasi  bo’lgan  maxsus 

to’rtlamchi davr geologiyasiga ajratiladi. Bu juda ahamiyatli soha bo’lib, 

to’rtlamchi davrda hosil bo’lgan tog’ jinslari, kishilarning asosiy xo’jalik 

va injenerlik faoliyalari olib boriladigan muhit hisoblanadi.