O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «Atrof muhit himoyasi va ekologiya» kafedrasi

 

 

 

 

 

 

oksidlari  va  gidrooksidlari 

–  korund  (Al

2

O

3

),  boksit  (Al

2

O

3

·2H

2

O)  lar 

eng  ko’p  tarqalgan.  Kvarts  va  oksid  guruhiga  kiradigan  boshqa 

minerallar tog’ jins hosil qiluvchi minerallarga kiradi.  

 Karbonatlar.  Bu  guruhdagi  minerallarning  soni  80  ga  yaqin 

bo’lib, Yer qobig’ining 1,7 foyizini tashkil qiladi. Bu sinfdagi minerallar 

uglerod  kislotasining  tuzlari  hisoblanadi.  Karbonatlar  odatda  och 

ranglarga  bo’yalgan,  qattiqligi  va  solishtirma  og’irligi  kichik  bo’ladi. 

Kaltsit (CaSO

3

), dolomit (CaMg(CO

3

))

2

 va siderit (FeCO

3

) lar karbonat 

minerallarning keng tarqalgan namoyondalaridir. 

Sulfatlar.  Sulfatlarga  260  ga  yaqin  mineral  kiradi  va  yer 

po’stining  0,1  %  ni  tashkil  qiladi.  Ularning  hosil  bo’lishi  yer  yuzi 

suvlaridan  cho’kmaga  tushish  jarayoni  bilan  hamda  sulfidlarning 

oksidlanishi  bilan  bog’liq.  Bu  sinfdagi  minerallarga  barit  (BaSO

4

), 

angidrit  (CaSO

4

),  gips  (CaSO

4

·2H

2

O)  mirabilit  (Na

2

SO

4

·10H

2

O)  va 

boshqalar  kiradi.  Ko’pgina  sulfatlar  tog’  jinsi  hosil  qiluvchi 

minerallardir. 

Fosfatlar.  Fosfor  kislotasining  (H

3

PO

4

)  tuzlari  tabiatda  keng 

tarqalgan 

va yer po’stining 1 % massasini tashkil qiladi. Fosfatlarga xos 

bo’lgan namunasiga apatit va fosforitlar kiradi.  

Silikatlar.  Bu  sinfga  800  ga  yaqin  minerallar  kiradi  va  yer 

qobig’idagi minerallarning 75-85 % ni tashkil qiladi. Silikatlarning hosil 

bo’lishi soviyotgan magmatik eritmaning kristallanishi bilan bog’liq.  

Silikatlarga olivin, granat, avgit, rogovaya obmanka, talk, kaolinit, 

muskovit,  biotit,  xlorit,  dala  shpati  minerallari  kiradi.  Silikatlar  asosiy 

jins  hosil  qiluvchi  minerallar  hisoblanadi  va  keng 

tarqalgan  tog’ 

jinslarining asosiy tarkibini hosil qiladi.  

Organik  birikmalar  hosil 

bo’lish  sharoiti  bo’yicha  yer  yuzasida 

o’simlik  va  hayvonat  qoldiqlarining  to’planishi  va  ularning  kislorod 

yetishmaydigan 

sharoitda  qayta  o’zgarishi  bilan  bog’liq.  Organik 

minerallarga ozokerit, yantar, asfaltit va boshqalar kiradi..