O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirli

10-Rasm J.kukning sayohtlari. 
22 

---

4.MIKLUXO-MAKLAYNING 
YANGI 
GVINIYA 
VA 
AVSTRALIYADAGI 
FAOLIYATI.VA 
BOSHQA
SAYYOHLARNING KASHFIYOTLARI 
11-Rasm Mikluxo-Maklayning surati. 
Mikluxo - Maklay 1846-yil 5-iyulda Novgorod guberniyasining 
Borovichi Borovichi shahri yaqinidagi Rojdestvenskoye qishlog'ida 
tug'ilgan . Sayyohning familiyasi Mikluxa va unga Maklay qo`shimchasi 
uning Yangi Gvineyaga qilgan safarlaridan keyin qo`shilgan.1871-yil 
sentyabrda Maklay umumiy maydoni 785 ming kv.km bo`lgan Yangi 
Gvineya orolining shimoli-sharqiy qirg'og'idagi Astrolyabiya buxtasiga 
kelib tushib , ikki hamrohi bilan chaylada yashay boshlagan Olim 
birinchi bor kelib tushgan ushbu qirg'oq rus tilidagi manbalarda 
Maklay qirg'ogi deb ataladi .
23 

---

Mikluxo - Maklay Yangi Gvineyaning mahalliy aholisi bo'lgan papuaslar 
tomonidan sovuq qarshi olingan . Sayyohning yozishicha , " papuaslar turli 
ishoralar bilan oroldan ketishni talab qilishardi va shu darajaga yetib borar ediki 
, ular har kuni o`tadigan yoy o`qi mening yonginamdan o'tib ketar edi » . Ammo 
ko'p o'tmay papuaslar sayyoh , bilan inoqlashib qolishgan . Papuaslar 1872 - 
yilning dekabrda Maklayni olib ketishga kelgan rus harbiy kemasiga sayyohni 
chiqishga quyishmay , unga o`zlarining do`stliklari haqida ta'kidlab , olimni Yangi 
Gvineyada doimiy yashab qolishga undashgan . Hatto , unga yangi uy qurib berib 
, xohlagan papuas qizga uylantirib quyishni va'da qilishgan . Ammo sayyoh 
papuaslarga , albatta , qaytib kelishga va'da berib , vataniga jo
’
nab ketgan . 
Oʻzining papuaslar bilan o`rnatgan do'stona aloqalari sababi haqida Maklay 
shunday yozgan : « Xulosa shundan iboratki , yovvoyi odamlar bilan muloqotda 
eng birinchi navbatda o'zini tuta olish va sabr - toqat talab etiladi » . Maklayning 
papuas
larga bo'lgan ochiq do'stona munosabati mahalliy aborigenlarni oʻziga 
rom etgan va ular olimni o'zlarining tilida « kaaram - tamo » « Oydan kelgan 
odam » , deb atashgan . Sayyohning vatani Rossiya esa papuaslar nazdida Oyda 
joylashgan mamlakat edi . Papuaslar bilan o'tkazgan yillari Mikluxo Maklayga 
ko`p narsa berdi , jumladan , o'rgangan mahalliy aholining muloqot vositasi 
melaneziya papuaslari tili olimning safar hisoboti orqali butun Yevropa faniga 
ma'lum boʻldi . Papuaslar olimning familiyasi 
- Mikluxoni aytishda qiynalishgani 
uchun uni o`z ta laffuzlariga moslab « Maklay » deb atashgan . Ana shuning 
uchun ham olim papuaslarga nisbatan bo'lgan cheksiz hurmat sababli 
keyinchalik o`z familiyasiga ushbu qo'shimchani qoshib ishlatgan . Maklay 
nafaqat mahalli
y aholi tilini yaxshi oʻzlashtirib olish va ular bilan xushmuomala 
bolish , balki papuaslarning hayotida ham faol ishtirok etish bilan ham ularning 
hurmatini qozongan . Turli urushlar payti yoki papuaslar ovga ketganda yosh 
bolalarga qarab turishni olimga ishonib topshirib ketardilar . Olimning usta 
diplomatligi papuaslarning turli guruhlari o'rtasida vaqti - vaqti bilan yuz berib 
turadigan urushlarning oldini olishga ham yordam bera olgan.Mikluxo - Maklay 
Yangi Gvineyaga hammasi boʻlib besh marta safar qil
gan va olim haqida orolning 
aholisi o'rtasida « Oydan kelgan odam » kabi turli rivoyatlar tarqalib ulgurgan edi 
. Sayyoh , orolning qayerida bo'lmasin , hamisha papuaslarning oʻziga nisbatan 
do'stona munosabatini his etgan..1879-1880 - yillarda Maklay Melaneziya 
orollariga ,jumladan Yangi Kaledoniya oroliga ekspe- 
24 

---

peditsiya uyushtirdi va bu orada Yangi Gvineyada yana bir marta bo'ldi . Maklay 
papuaslarning yevropalik tredorlar ( qul savdosi bilan shug`ullanuvchilar ) 
tomonidan boshqa mustamlakalarga qul qilib sotib yuborilishiga va mahalliy 
aholini turli yollar bilan boshqa yerlarga ko'chishga undaydigan missionerlarga 
qarshi ko`rashishga harakat qilgan . Ammo bu jarayon shu darajada ildiz otgan 
ediki , uni to xtatishga birgina Maklayning sa'y - harakati kamlik qilardi . Mikluxo 
- Maklayning Tinch okeani bo'ylab amalga oshirgan sayohatlari uning 
antropologik tadqiqotlari uchun mustahkam zamin yaratgan . Uzoq safarlari 
davomida Maklay bir necha bor Avstraliyaning Sidney shahriga dam olish kelgan 
va shu yerda 1884 - yildaMargarita Robertson ismli ayolga uylangan . Uning ikki 
o
’
gli - Aleksandr - Nils va Vladimir 
–
Ollan bo'lgan . 1887 - yilning may oyida 
holdan toygan Mikluxo - Maklay o`zining oxirgi safaridan Peterburgga qaytib 
kelgan va shu yerda 42 yoshida 1888 - yilning 14 - aprelida vafot etgan . Olimning 
vafotidan so`ng rafiqasi va ikki o'g'li Avstraliyaga qaytib ketishgan va umrlarining 
oxirigacha Sidneyda yashashgan .