M uxtor xudo yq ulov jurnalistikaga

Jurnalist kim? 
Bu masala dunyo miqyosida jurnalistika haqida gap 
ketganda ko‘tariladigan masala, chunki jurnalist stress holatining paydo 
bo ‘lishi, shaxtyor bilan politsiyachidan keyin, ammo taksi haydovchisi, 
yong‘in o‘chiruvchisi, harbiy shaxtyor bilan politsiyachidan keyin, ammo 
taksi haydovchisi, yong‘in o ‘chiruvchisi, harbiy xizmatchi kabi o ‘ta xavfli 
kasb egalaridan va boshqalardan yuqorida turarkan. Ayniqsa, o ‘ta yuqori
141

---

va hayotiga to ‘g ‘ridan - to ‘g ‘ri xavf soladigan “Olovli nuqta” da bo‘lish 
ommaviy axborot vositalari xodimlarining hayotini tahlikaga soladi. Buni 
aniqlaydigan va e ’lon qiladigan “Reportyorlar chegara bilmas” xalqaro 
tashkilotining m a’lumotlariga qaraganda har yili yuzdan ortiq jurnalistning 
o ‘ldirilgani va nom a’lum yo‘qolgani haqida axborot yoritadi. Bu raqamga 
kaltaklangan, sog‘lig‘iga putur yetganlar, terror va tazyiq qilinganlarni 
ham qo shish adolatdan bo‘ladi. Lekin afsuski, haligacha jumalistlarga 
militsiya, favqulotda vaziyatlar, harbiylar va boshqa shu kabi davlat 
tasarrufidagi xodimlarga beriladigan imtiyozlar berilmaydi.
Shuni e ’tirof etish kerakki, ba'zi mamlakatlarda jurnalistlarning 
normal faoliyat k o ‘rsatishi uchun zarur sharoitlar yaratish yo‘lida tashkiliy 
ishlar arnalga oshirila boshlandi. Jumladan, Turkiyada reporterlarga 
msbatan zo‘rlik ishlatish sodir bo‘layotgani uchun Milliy xavfsizlik orgam 
tarkibida ommaviy tadbirlar vaqtida ommaviy axborot vositalari 
xodimlarini himoya qilish boclinmasi tuzildi.
Jurnalist kasbining o ‘ziga xosligini e’tiborga olib, uning ijtimoiy -
kasbiy maqomini aniq belgilashga zarurat paydo b o id i. Buni nafaqat 
mamiakat ichida, balki xalqaro munosabatlarda ham ishlab chiqish kerak. 
Biz mavjud bo ‘lgan ko'plab ta’rifdan ikkitasiga to‘xtalamiz.
O'zbekiston Respublikasining “Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish 
to ‘g ‘risida”gi qonunda “Jurnalist 0 ‘zbekiston Respublikasining yoki 
xorijiy davlatning ommaviy axborot vositalarida xizmat qiladigan yoxud 
ularda shartnoma asosida ishlaydigan va m a'lum mavzudagi axborotni 
to ‘plash, tahlil etish hamda tarqatish bilan shug‘ ullanuvchi shaxsdir”10 deb 
yozilgan..
Demak, bu maqom talablariga turli xil axborot xizmati xodimlari 
(vazirliklar qoshida tuzilgan matbuot markazi xodimlari, reklama agentlari, 
“Tasviriy oyina” xodimlari, matbuot markazlari, kitob nashriyotlari va 
matbuot tarqatuvchi va boshqa jamiyatlar, jam g‘armalar xodimlari) javob 
bermaydi, ular jurnalist maqomiga ega bo‘la olmaydilar. Shu o ‘rmda 
aytish o ‘rinliki, ba’zi mamlakatlarda jurnalistning reklama - tijorat ishlari 
bilan shug‘ullanmasligi alohida ko ‘rsatib o ‘tilgan. Bizda bunday cheklash 
yo ‘q.
|4' 0 ‘zbckiston m atbuotr jurnali. 1999. 4-son. 9 b.
10
142

---

Jurnalistikamizning 
yanada 
rivojlanishi 
uchun, 
eng 
avvalo, 
jurnalistikaga oid Qonunlarni yana bir marta chuqur o ‘rganib chiqish va 
unga ba’zi to ‘ldirishlar kiritish maqsadga muvofiq. ikkinchidan, albatta 
qonun ijrosini amalga oshiruvchi va uni nazorat qiluvchi qat’iy hujjat 
qabul qilinishi lozim.11 Uchinchidan, ommaviy axborot vositalari xodimlari 
faqat 0 ‘zbekiston jumalistlar ijodiy uyushmasining hujjatisiz, y a’ni 
0 ‘zbekiston jumalistlar ijodiy uyushmasining a ’zosi degan guvohnomasiz 
jurnalist maqomi huquqlaridan foydalana olmasligi kerak.
Ommaviy axborot vositalari xodimlarining maqomi haqida mustaqil 
qonun ishlab chiqish vaqti keldi.
Qonunda ommaviy axborot vositalariga kiritilgan sohalar soni mingga 
yetdi. Kiritilmagan ammo jurnalistikaga aloqador sohalar ham ancha. 
Ularda ishlovchilar soni ham ancha yuqori.
Shu masalalar 0 ‘zbekiston qonunchiligida o ‘z ifodasini topishi kerak.
Ommaviy axborot vositalarida ishlashga qanday jurnaiistlar jalb 
etilishi lozim?