|
ISHN 978-9943-13-743-1
© T.M .Qozoqboev, M.XudoyquIov, 2018
■
' ' © “IQTISOD-MOLIYA”, 2018
V.
•
FANG A KIRISH
Kishilik jamiyatida matbuotning tutgan o'rni beqiyosdir. Insoniyat
tariximng hamma bosqichlaridagi kabi hozjrgi davrda ham matbuot,
ommaviy axborot vositalari jam iyat taraqqiyoti va insoniyat taqdirida
muhim rol o ‘ynamoqda. Hozirgi zamon hayotini - buyuk kashfiyotlar asri,
fan va texnika g ‘oyat rivojlangan, insoniyat tafakkurining bemisl
yutuqlariga erishilayotgan XXI asrni matbuotsiz, gazeta va jumallarsiz,
radio va televideniyesiz, axborot agentliklari va internet tarmogMsiz
tasavvur etib boim aydi. Inson nonsiz, nozu - n e’matlarsiz yashay
olmaganidek, m a’naviy oziq b o im ish matbuot, ommaviy axborot
vositalari ham hozirgi zamon odamlarining doimiy yoido shi, yaqin
hamkoriga aylangan. Butun yer qurrasini ko‘z ilg'am as qon tomirlari
singari qamrab olgan ommaviy axborot vositalari kishilarga dunyoda
boiayotgan voqea-hodisalar to ‘g ‘risida har kuni, har soat, har soniyada
xabar berib turadi, ularning ongiga m a’naviy dunyosiga ta ’sir koisatadi.
Bunda ilg‘or, xalqparvar g'oyalarga asoslanuvchi, insoniyatga ezgulik va
taraqqiyot g ‘oyalarini yetkazuvchi demokratik matbuot asosiy o i i n tutadi.
Dunyo hamjamiyatining mustaqil va ozod mamlakatlaridan biri, katta
odimlar bilan taraqqiy etib borayotgan respublikamiz ijtimoiy hayotida
ham matbuot, ommaviy
axborot vositalari muhim o ‘rin tutadi.
Respublikamizda nashr etilayotgan 1500 dan ortiq gazeta va jurnallar,
radio va televideniye kanallari, axborot agentliklari, mamlakatimizda olib
borilayotgan ulkan lslohotlar, jumladan “2017-2021-yillarda 0 ‘zbekiston
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha,
xususan:
1. Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish;
2. Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh
qilish;
3. Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish;
4. Ijtimoiy sohani rivojlantirish;
5. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta ’minlash,
chuqur o ‘ylangan, o ‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat
3
yuritish kabi
aniq
ustuvor
y o ‘nalishlar
belgilangan
“Harakatlar
strategiyasi”ni amalga oshirishda kamarbasta b o iib xizmat qilmoqda.
Kishilik jamiyatida, insonlaming hayoti va faoliyatida bunchalik ulkan
va zarur o ‘rin tutib kelayotgan jumalistikaning o ‘zi nima? U qachon va
qanday sharoitda paydo boigan? Jurnalistika vujudga kelishidagi ijtimoiy
- siyosiy sabablar va omillar nimada va u qanday qonuniyatlar asosida ish
k o ‘radi? Jurnalistika kasbi qanday kasb va uni qanday egallash mumkin?
Matbuot materiallarining o ‘zagi b o ig an publitsistika nima va u qanday
qismlardan va janrlardan iborat?
Q olingizdagi darslikda ana shu savollarga javob topishingiz mumkin.
Kitob ikki bolim dan iborat b o iib , “Umumiy tushunchalar” deb
nomlangan birinchi b o lim d a oltita bob b o iib , m aiu m ot va matbuotning
o‘zaro mushtarakligi, matbuot vujudga kelishining ijtimoiy-tarixiy
sabablari va omillari, matbuotning ijtimoiy ong ko‘rinishlaridan biri
ekanligi, uning asosiy vazifalari va faoliyat yuritish tamoyillari, matbuotda
jamoatchilik fikrining aks etish y o lla ri, matbuotchilik kasbining o ‘ziga
xos xususiyatlari, ommaviy axborot vositalarining turlari— gazetalar,
jurnallar, radioeshittirishlar, teleko‘rsatuvlar, axborot agentliklari. Kitob
nashriyotlari va internetning vujudga kelishi, taraqqiyoti, ichki turlari kabi
muhim masalalar bayon etilgan. Ikkinchi “Publitsistika” deb nomlangan
bo lim d a esa matbuot materiallarining o‘zagi, ijtimoiy hayotni aks
ettirishning alohida bir usuli b o ig an publitsistika, uning turlari va janrlari
haqida m aium otlar beriladi. Publitsistika jumalistikaning muhim tarm ogi
b o ig an matbuot bilan boglangan. U o ‘z faoliyatida matbuotning bu
maqola boladim i yoki ocherk, pamflet b o ladim i yoki feleton baribir so‘z
orqali ommaga t a ’sir qiladi, ommani tarbiyalashda ijobiy rol o ‘ynaydi.
Demak, publitsistika jurnalistikadan k o ‘ra kengroq mavqega ega.
Publitsistika b o lim i to ‘rt bobdan iborat b o iib , axborot publitsistikasi va
uning
xabar,
reportaj,
hisobot,
intervyu
kabi janrlari,
tahliliy
publitsistikaning kengaytirilgan xabar (korrespondensiya), suhbat, maqola,
taqriz, obzor, xat, sharh kabi janrlari va ularning o ‘ziga xos xususiyatlari
talqin etiladi. Kitob davomida badiiy publitsistikaning o ‘ziga xos
xususiyatlari va uning lavha, ocherk, esse, feleton, pamflet kabi janrlari
hamda hajviy publitsistikaning kichik janrlari tadqiq etiladi.
“Davming
ijtimoiy
siyosiy va boshqa dolzarb
masalalariga
bagishlangan adabiy ijod turi” boigan... publitsistikaning vazifasi ijtimoiy
fikr uyg‘otish va uni shakllantirish, m aiu m maqsadga y o ‘naltirish, hujjatli
fakt-ma’lumotlar asosida voqelik manzarasini yaratishdan iborat. Hozirgi
zamon ijtimoiy hayoti unga aloqador o'tm ish va kelajak faktlari
publitsistikaning predmetidir”1.
Xotimadan keyin “Jurnalistika asoslari” darsligi bo‘yicha test
savollari, tarqatma materiallar, jurnalistikaga oid atamalar lug‘ati hamda
har bir mavzudan keyin reyting topshiriqlari hamda nazorat savollari ilova
qilinadi.
( Г /.Ь еЫ о п milliy cntsiklopcdiyasi I . , 2004. 7-jild. 194 b.
Do'stlaringiz bilan baham: |
