M uxtor xudo yq ulov jurnalistikaga

57

---

Gazeta bo‘yicha reyting topshiriqlari
1. Gazeta nima va uning asosiy vazifasini ayting.
2. Gazeta nima uchun moddiy deyiladi?
3. Gazetaning ilk kurtaklarini ayting.
4. Turldstonda nashr qilingan birinchi gazeta va uning ilovasini
izohlang.
5. Jadid matbuoti iborasini sharhlang.
6. Turkistonda milliy jurnalistikaga kimlar asos solgan?
7. Gazetaning xillarini izohlang.
Gazeta bo‘yicha nazorat savollari
1. Gazetaning paydo bo ‘lishi va о ‘sha davr sharoiti.
2. Gazetaning paydo bo ‘lishida bosma dastgohning roli.
3. Taraqqiyparvar ziyolilar nashr etgan davriy matbuotni bilasizmi?
4. Kommunistik jurnalistika qachon p a yd o bo 'Idi?
5. Nega gazetada jum alistikaning barcha ichki qoidalari о ‘z ifodasini
topadi?
6. Gazetaning tasvir, tahlil, ta ’sir ijtim oiy vazifasini bajarishini
tushuntirib bering.
7. Umumsiyosiy gazetalarni sharhlab bering.
2.2.2. JURNAL
Gazeta ommaviy axborot vositalari tasnifida bosh o'rinni egallaydi va 
ijtimoiy hayotning barcha tomonlari unda o ‘z ifodasini topadi. Shunday 
bo‘lishiga qaramasdan gazeta jamiyat hayotining hamma tomonlarini 
mufassaL keng va chuqur yoritishga ulgura olmaydi. Chunki, kishilik 
jamiyati hayoti, undagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-ishlab chiqarish, 
madamy-ma’naviy muammolar shu qadar keng va chuqurki, bularning 
barchasini yoritishda gazeta sahifalari torlik qilib qoladi. Shunda unga har 
jihatdan ga/xtaga oxshagan, ammo gazetadan farqli ravishda jamiyat 
hayotining chuqur qatlamlariga kirib borib, insoniyatga keng va chuqur 
ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-ishlab chiqarish, madaniy-ma’naviy axborot 
yetkazib bera oladigan boshqa bir jurnalistika turi yordamga keladi. Gazeta 
bilan yonma-yon turuvchi bu jurnalistika turi jurnal deb ataladi.
58

---

Jurnal so‘zi fransuzcha b o ‘lib, “kundalik” degan m a’noni bildiradi. 
Lekin bu atama o ‘z mazmunidan uzoqlashib, kundalik emas, balki 
gazetaga qaraganda ko‘proq muddatlarda — asosan bir oyda bir marta 
chiqadigan jurnalistika turini bildiradi. Shunday qilib, jurnal vaqtli 
jurnalistikaning asosiy turlaridan biri bo‘lib, jamiyat ijtimoiy-siyosiy, 
iqtisodiy-ishlab chiqarish va madaniy-ma’naviy hayotining chuqur 
qatlamlarini aks ettiradi. Jurnal insoniyatga juda keng jabhada va boy 
m a’naviy ozuqa yetkazib beradi, ijtimoiy borliq bilan ijtimoiy ong 
o ‘rtasida mutanosiblikni chuqurlashtiradi, inson aqlu tafakkurining yanada 
o^sishi y o iid a xizmat qiladi. Jurnal orqali kishilar jam iyat hayotining 
chuqur 
masalalarini 
anglaydilar, 
ilm-fan, 
adabiyot 
va 
san’at 
mahsulaiaridan bahramand b o ‘ladilar, ijtimoiy borliqni biladilar, o ‘z 
hayotiy tajribalarini takomillashtiradilar, kasb va hunar o ‘rganadilar. 
Jurnal inson sivilizatsiyasining mevasi va uni rivojlantiruvchi g‘oyat 
muhim omildir. Shu bilan-birgalikda jamiyatdagi sinflar, tabaqalar, 
guruhlar, partiyalar jurnal orqali o ‘zlarrung ijtimoiy-siyosiy, ilmiy-nazariy, 
huquqiy, estetik va boshqa qarashlarini ishlab chiqadilar, ommaga 
уetka/adilar va m uxolif sinflar, partiyalaming qarashlariga qarshi zarba 
beradilar. Binobarin, jurnal ham g ‘oyaviy kurash vositasi boMib xizmat 
qilishi mumkin. Ammo, jurnallarning ilmiy texnikaga, adabiyot va 
san’atga oid ko‘pgina turlari hamisha umuminsoniy maqsadlarga xizmat 
qilib, umumbashariy xususiyatga ega bo‘ladilar.
Jurnallarning paydo bo‘lish tarixi kishilik jamiyatining rivojlanish 
tarixi, sivilizatsiyaning vujudga kelishi va boshqa ijtimoiy-siyosiy 
ehtiyojlar bilan bog‘liqdir. Insoniyat tanxining m a’lum bir davriga kelib