К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

 
 
3.18-расм. Германияда иш билан бандларнинг
иқтисодиёт тармоқлари бўйича тақсимланиши
(мамлакатда жами иш билан бандлар сонига нисбатан %)
1
 
1
Германия федерал статистика идорасининг маълумотлари // https://www. 
destatis.de 
20
6
2
30
17
25
Саноат
Қурилиш
Қишлоқ хўжалиги
Савдо
Молия
Давлат муассасалари

---

146 
Германияда вақтинча бўш иш жойлари кўп. Уларнинг кўпчилиги 
улгуржи ва чакана савдо, саноат ишлаб чиқариши, таъмирлаш, соғлиқни 
сақлаш соҳалари ва ижтимоий ишларга тўғри келади. Шу билан бирга ушбу 
мамлакатда ишсизларга ижтимоий тўловлар даражаси юқоридир. Улар 
ўртача иш ҳақининг 60-85% гача етади. Оширилган нафақалар ишсизлар, 
балоғат ёшига етмаганларни парвариш қилаётганлар учун берилдаи. Бу 
нафақалар 1,5 йил давомида тўлаб борилади. 
Ишсизлик нафақаларининг юқорилиги, шунингдек ишдан бўшашнинг 
мураккаблиги, солиқларнинг юқорилиги ишсизларни иш жойи излашга 
рағбатлантирмайди. Шунинг учун Германияда 2005 йилда “Кўмаклашиш ва 
талаб қилиш!” шиори остида меҳнат бозорини ислоҳ қилишга киришилди. 
Ушбу ислоҳот узоқ вақт давомида иш қидираётган аҳолининг фаол қисмини 
давлат томонидан қўллаб-қувватлашга йўналтирилган эди. 
Бундай ишсизлар иш топишлари учун моддий жиҳатдан 
рағбатлантириларди. Лекин улар иш билан таъминлашга кўмаклашиш 
марказларининг талабларини бажаришлари шарт ҳисобланади. Ана шу 
ислоҳотларга киришилгандан кейин 7 йил давомида меҳнат бозорида амалга 
оширлган тадқиқотлар улар ўзини тўла оқламаганини кўрсатди. Ишсизлар 
янги иш жойлари қидиришдан кўра ишсизлик нафақаси билан кифояланишни 
афзал кўришлари маълум бўлди
1
. 
Шунинг учун Германияда 2012 йилда “Меҳнат фаолиятига жалб этишда 
имкониятларни кенгайтириш тўғрисида”ги қонун кучга киритилди. Ушбу 
қонунга кўра, ишсизни меҳнат фаолиятига жалб қилиш учун давлат 
дотацияси (Eingliederungszuschuss, EGZ) жорий этилди. Ушбу давлат 
маблағининг миқдори ва ундан фойдаланиш муддати ишсиз меҳнат 
фаолиятининг унумдорлиги ва тегишли иш жойига талабга боғлиқдир. Бу 
ишсиз бўлажак иш ҳақининг 50% гача миқдорини ташкил этиши ва 12 ой 
муддатгача берилиши мумкин. 
Ишсизларга давлат дотацияси меҳнат фаолиятига киришишга 
кўмаклашиш талони (Aktivierungs – und Vermittlungsgutschein, AVGS) 
тақдим этиш орқали амалга оширилади. Ишсиз ушбу талон билан хусусий 
рекрутинг фирмаларига ўзига муносиб иш жойи топишда кўмаклашиш учун 
мурожаат қилади. Фирманинг ишсизнинг кафолатли иш билан таъминлаш 
учун харажатлари талондаги маблағ томонидан қопланади. 
Бир йўла иш берувчига ҳам меҳнат муносабатларида кўмаклашиш 
мақсадида давлат дотацияси (Zuschьsse) кўзда тутилган. Бундай дотация 
узоқ муддат давомида ишсиз бўлганларни иш жойи билан таъминлаш учун 
тақдим этилади. Бу дотация ишга жойлаштирилган ишсиз иш ҳақининг 75% 
миқдорида бўлиши ва 2 йил муддатга берилиши мумкин. 
1
Шугаев А. Социальные программы на предприятиях Германии // Кадры предприятия, 
2009 , №1. 

---

147 
Аҳолиси 1,5 млрд. кишига яқинлашаётган Хитой меҳнат бозорида 
меҳнат ресурсларининг таклифи ҳамма вақт унга талабдан юқори 
бўлганлиги табиийдир. Мамлакат статистика хизматининг маълумотларига 
кўра, ҳозир ҳар йили миллий меҳнат бозорига 13 млн.киши кириб келмоқда. 
Уларнинг 8 млн. нафарини таълим муассасаларини тугаллаган ёшлар 
ташкил этади. Меҳнат ресурслари қишлоқ жойларида айниқса кўп - 
деҳқонлар мамлакат аҳолисининг 80%ни ташкил этади. 
Шундай бўлса ҳам расмий статистика маълумотларига кўра, Хитойда 
ишсизлар даражаси халқаро стандартлар даражасида ушлаб турилибди – 
кейинги йилларда 5% дан ортмаяпти (3.19-расм).