К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

 
13.3–расм.
“Филлипс эгри чизиғи”нинг жамланма талаб – жамланма 
таклиф модели 
 
Ушбу моделга кўра, жамланма талаб AD дан AD1 гача ортиб 
борганида мувозанат А нуқтасидан В нуқтасигача силжийди (8.3 А––
расми). Бу эса нархлар даражасининг ортиши (PB > PA), реал ялпи ички 
 
 
13.2-расм. Филлипс эгри
чизиғи

---

395 
маҳсулот даражасининг ортиши (QB > QA) ва тегишли тарзда ишсизлик 
даражасининг пасайиши билан боғлиқ кечади (8.3 Б–расми). 
Бироқ ХХ асрнинг 70-йилларида инфляция суръатлари ва иш ҳақи 
даражаси бир вақтда ўсишининг имконияти йўқлиги назариясини инкор 
этган воқеалар содир бўлди. Нефтни экспорт қилувчи мамлакатлар 
ташкилоти (ОПЕК) нефть нархини ошириб юборди. Бунинг оқибатида 
стагфляция
– ишлаб чиқаришнинг пасайиши (демак, ишсизлик 
даражасининг ортиши) ҳамда инфляция суръатларининг ўсиши рўй берди. 
13.4–расмда таклифнинг бундай нисбий шок ҳолатига олиб келиши 
таклифнинг чапга ва ўнгга силжишини (8.4 А–расми) кўрсатади. 
“Филлипснинг эгри чизиғи” эса ўнг томонга силжийди (8.4 В–расми). Бу 
ишсизлик даражаси қандай бўлишидан қатъи назар инфляция ўсиши 
суръатларининг ортиши далолатидир. 
 
13.4–расм. “Филлипс эгри чизиғи”нинг таклифнинг
шок модели 
“Филлипснинг 
эгри 
чизиғи”нинг 
замонавий 
моделлари 
инфляциянинг ўсиши суръатлари – нархларнинг аввалги даражасидан 
ўзгариши қуйидаги уч омилга боғлиқлигига асосланган, яъни: 
• кутилаётган инфляцияга; 
• даврий ишсизликка; 
• таклифнинг шок ўзгаришларига. 
Нобель 
мукофотининг 
лауреати 
К.А.Писсаридес 
ўзининг 
“Ишсизликнинг мувозанат назарияси” асарида ишсизлик иш билан банд 
ходимлар ва ишсизларнинг манфаатлари бир-бирига зидлиги сабабли 
юзага келиш ғоясини илгари суради. Шунинг учун агар иш ҳақи фақат иш 
билан банд ходимлар мавжуд бўлган фирма даражасида белгиланадиган 
бўлса, ишсизлик мувозанати самарали бўлмайди. Чунки ишсизлар ва бўш 
иш жойлари мавжуд фирма савдодан тушадиган фойдадан иш билан банд 
А
В

---

396 
ходимлар меҳнат фаолиятини амалга ошираётган компания каби етарлича 
манфаатдор бўла олмайди. Бундай компания жамият манфаати нуқтаи 
назаридан ижтимоий самарали эмас. 
Иқтисодчи олим К.А.Писсаридес иш ҳақи ижтимоий самарали 
даражада бўлгандагина ишсизлар фаолроқ иш қидиришларини, натижада 
меҳнат бозорида рақобат кучайиши туфайли иш берувчилар юқорироқ 
билим ва малакага эга ходимларни ёллаш имкониятига эга бўлишлари ва 
бу пировард натижада компанияларнинг самарадорлиги ортишини 
таъминлашига олиб келиши тўғрисидаги хулосага келади.