К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Р х MPL= W 
Шундай қилиб, меҳнат ресурсларига талаб энг кўп меҳнат 
маҳсулотининг функцияси ҳисобланади: 
LD = LD (MPL) 
 
Бундан иложи борича кўп фойда олиш шарти: Р x MPL = W дан MPL = 
W/Р ҳосил бўлишидир. Чунки: LD = LD(MPL) дир. Натижада қуйидаги тенглик
ҳосил бўлади:
LD = LD (W/P) 
Юқоридагилардан меҳнат ресурсларига талаб ходим реал иш ҳақининг 
функцияси эканлиги хулосасини чиқариш мумкин. Иш ҳақи қанчалар юқори 
бўлса, меҳнат ресурсларига талаб шунчалик кам бўлади. 
Чунки иш ҳақи оширлганида иш берувчи ёллаётган ходимлари сонини 
камайтиришга мажбур бўлади (меҳнат ресурсларига талаб камаяди). Иш ҳақи 
камайса, аксинча иш берувчи қўшимча ходимларни ёллай олади (меҳнат 
ресурсларига талаб ортади). Иш ҳақи даражаси билан меҳнат ресурсларига 
талаб ўртасидаги боғлиқлик 4.3–расмда келтирилган. Яъни иш ҳақининг 
миқдори (W) ва меҳнат ресурсларига талаб (L) ўзаро боғлиқдир. 
D
L
эгри чизиқдаги ҳар бир нуқта иш ҳақининг муайян даражаси меҳнат 
ресурсларига талаб қандай бўлишидан далолат беради. Эгри чизиқнинг пастга 
йўналиши иш ҳақи паст бўлганида меҳнат ресурсларига талабнинг ортиши, 

---

155 
аксинча, иш ҳақи даражаси юқори бўлганида меҳнат ресурсларига талабнинг 
камайишини акс эттиради. 
Юқорида 
баён 
этилганлардан 
меҳнат бозорида меҳнат ресурсларига 
талабнинг қуйидаги омилларини ажратиб 
кўрсатиш мумкин: 
1.
Иш ҳақи. Бошқа омиллар 
тенглигида меҳнат ресурслари хизматига 
талаб ва унинг нархи бир-бирига 
тескаридир. 
2.
Пировард маҳсулотга талаб. 
Корхона пировард маҳсулотига талаб 
қанчалар кўп бўлса, меҳнат ресурсларига 
талаб шунчалар ортади. 
3.
Ишлаб чиқариш омилларининг 
ўзаро бир-бирининг ўрнини босиши. 
Агар меҳнат ресурсларининг қиймати 
юқори бўлса, у ишлаб чиқаришнинг бошқа омиллари билан алмаштирилади. 
4.
Ходим малакасининг даражаси. Ходимнинг малакаси юқорилиги 
унинг меҳнат унумдорлиги ҳам юқори бўлишини англатади. Бу меҳнат 
ресурсларининг ишлаб чиқаришнинг камроқ даромад келтирадиган омиллари 
ўрнини босиши мумкинлигини кўрсаади. 
5.
Меҳнат ресурсларининг энг кўп даромад келтириши. Мукаммал 
меҳнат бозорида меҳнат омилидан фойдаланишнинг энг кўп даражаси ишлаб 
чиқариш харажатларига (яъни иш ҳақига) тенглашмагунча меҳнат 
ресурсларига талаб ортиб бораверади.