O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim

noteng qismli qo‘shma gap shakllari
deb nomlaydi va quyidagicha ta‟rif beradi: “Yaxlitlanuvchi sodda gap
shakllarining biri boshqasiga ergashtiruvchi vositalar bilan bog„lanishidan
hosil bo„lgan qo„shma gap shakllariga noteng qismli qo„shma gap shakllari
deyiladi”. 
Ergashgan qo„shma gaplar tarkibida nechta gap bo„lishidan qat'i nazar,
doimo ikki qismdan tashkil topadi: 
1)
bosh gap (mazmuni izohlanayotgan gap); 
2)
ergash gap (bosh gap mazmunini izohlayotgan gap); 
Ergashgan qo„shma gap tarkibidagi har bir sodda gap mazmunan
nisbiy mustaqildir. Bu qo„shma gap qismlari bosh va ergash gap deb
yuritilishidan qat‟i nazar, bir - biriga mazmunan bog„lanadi, bir - birini
izohlaydi, aniqlaydi, to„ldiradi. Ergash gap bosh gapga ergashadi, bosh gap
esa, mustaqilday ko„rinsa ham, ergash gap tomonidan izohlanadi. Shuning
uchun ularni alohida-alohida mustaqil gap deb bo„lmaydi. Bosh gap tuzulish
jihatidan mustaqil sodda gaplarga o„xshaydi, ergash gap esa doimo bunday
xususiyatga ega bo„lmaydi. Bosh va ergash gaplar maxsus ergashtiruvchi
vositalarga ega bo„lishi jihatidan bir - biridan farq qiladi. 
Ergash va bosh gaplarning gapdagi o„rni qat‟iy belgilab qo„yilmagan.
Ergash gap bosh gapdan oldin yoki undan keyin keladi. 
Masalan,
O„qituvchi kelgandan keyin, mashg„ulotni boshlaymiz.
Bu
gapda
O„qituvchi kelgandan keyin
gapi ergash gap,
mashg„ulotni boshlaymiz
gapi esa bosh gap; ergash gap bosh gapni vaqt jihatdan izohlagan va bosh
gapdan oldin kelgan. 
7
M. Asqarova “ Hozirgi zamon o‟zbek tilida qo‟shma gaplar ”, Toshkent, “FAN” nashriyoti, 1960 - yil,
21 - bet. 

---

9 
Siz shuni unutmangki, kurashchilar yolg„iz emas.
Bu gapda
Siz shuni 
unutmangki
bosh gap,
kurashchilar yolg„iz emas
gapi esa ergash gap. Gap
tarkibidagi ergash gap bosh gapdagi olmosh bilan ifodalangan to„ldiruvchini
(
shuni
) izohlagan va bosh gapdan keyin kelgan. 
Ba‟zi hollarda ergash gap bosh gapning ichida ham kelishi mumkin. 
Masalan,
Biz,