If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

I
га с и лжи га н булади 
^
— к и рр а л а р н и н г
к а да ми ) . Бун да узунлиги 
I
га тенг булган ха р бир к ирра н и нг
олдинги кисми, ундан и ссиклик ташувч и агент а й л а н и б утганда,
к у н д а л а н г у ю р ма л а р нн хосил к ил ад иг ан манба булиб хизмат 
ки л ад и, н а т и ж а д а к и р р а л а р н и н г юзас ид аги иссиклик бериш 
ж а р а ё н и тезла шади. Ушбу иссиклик юзасидан тра н с п о рт машина- 
ларининг турли типдаги хаволи ва ёгли р ад и ат о рл ар ид а, энергетик 
к у р и л м а л а р д а ва бошка п ла ст и на л и- к и рр а л и иссиклик а лмашгич- 
л а р д а ф о й д а л а н и л г ан д а к у р и л м а л а р н и н г массаси, улчами ва 
ме тал л у шл аш л иг и 1,5
— 2
м а р о т а б а ка майг ан.
Т р у б а л а р а р о бушликдаги окимнинг бир текисда ар а ла ши ши н и
т а ъ ми нл а ш оркали иссиклик алма шиниш жа ра ё н и самарадорлиги- 
ни ошириш имконияти в у ж у дг а келади. Б ун да й муаммони хал
11.28- раем.
« Б а б е к с » типи- 
д а г и ис си кли к а лма шг и ч н и н г
т р у б а л и урами.
11.29- раем.
Ф т о р п л а с т д а н
ки л и н г а н т р у б а л и и с си к ли к
а л м а шг и ч элементи.
20 —
305

---

А-А
11.30-раем.
Тр а п е ц и я с и мо н
(а)
ва у ч б у р ч а к л и (б) к а н а л л а р д а н хосил 
б улг ан п л а с т и н а л и — ц и р р а л и кесилг ан и с си к ли к а л м а ш и н и ш юзаси:
I
— к и р р а л а р н и н г к а д а м и ; Л — к и р р а н и н г б а л а н д л и г и ;
б —
к и р р а н и н г к а л и н л и г и ;
I —
б и т т а
к и р р а н и н г к ен гл иг и; L — к и р р а л и ю з а н и н г к е нг л и г и .
11.31- раем.
Бу р а л г а н, т р у б а л а р у р а м и д а н т а ш к и л т о п г а н иссиклик
алмашг ич:
/ — коби к;
2 — т р у б а л и
тур;
3
— б у р а л г а н
т р у б а л а р
у р а м и ;
4 —
б у р а л г а н
т ру ба ;
5
— т р у б а н и н г ох ир ги т у г р и б у л а г и ;
6, 7
— п а т р у б к а л а р ; / —
IV
— у р а м д а г и т р у б а
к а т о р л а р и .
306

---

этиш учун зич жо йл ашг ан ва б у р а лг а н т р у б а л а р урамин и сую клик 
(ёки газ) ок,ими томонидан б у й л ам а ва к у н д а л а н г утишини т аш к и л
этиш о р к а ли хам эришиши мумкин. 11. 31-р а с мд а б у р а лг а н
т р у б а л а р ур ам и д ан тарк иб топтан иссиклик ал ма ши ни ш к ур и л ма-
си чизмаси кур с атилг а н. Б у р а л г а н т р у б а л а р у р ам и д а т ар ти б л и
ую р ма ли о к и м л а р пайдо булади; бунда, ма са л ан , иш мухитнинг 
иссиклик а л ма ш и н и ш юзасида томчили окиб келиб, окиб чикиш 
т а р з и д а г и х а р а к а т и ва окимнинг к у ши м ч а гирдобсимон х ол атг а 
келиши юз беради. Бунда н т а ш к а р и , хосил булган ую р ма ли оким 
мухитнинг яхши а р а л а ши ш и н и т аъ ми нл а й д и.
11.13-§. К, ОБИК, - ТРУБАЛ И ИССИК. Л ИК А Л М А Ш И Н И Ш
К . У Р И Л М А Л А Р И Н И Х И С О Б Л А Ш Т А Р Т И Б И
Ис сиклик алмашиниш к у ри л ма л а рии и л о й и ха ла ш д а у л а р учун 
ав в ал т урли хисоблаш и шл ари б а ж а р и л а д и . Хи соб л аш беш 
к и см да н иборат булади: 
1
) иссик.лик хисоби; 
2
) конструктив 
хисоблаш; 3) ги д р ав л ик хисобла ш; 4) 
механик хисоблаш;
5) техникавий- иктисодий хисоблаш. О д а т д а бундай х и со б л а ш л а р
бир неча в а р и а н т л а р буйича б а ж а р и л а д и . Т а нл ан г а н вари ан тни
б а х о л аш куйида г и энг мак.бул б ел г ил а рни н г бирортаси буйича 
олиб борилади: фойдали иш коэффициенти,
1
м
2
юзаг а с а р ф л а н а -
диган энергия микдори, энг м а кб ул л ик н ин г техник-иктисодий 
мезони ва б о шк а ла р .
Узлуксиз ишлайдиг ан, б уг -суюклик м^хитига мосланг ан 
т р у ба л и иситгичнинг хисобини куриб чикамиз. К,урилманинг 
иссик,лик хисоби конструктив ва г и д р а вл ик хи соб ла ш билан 
узлуксиз боглик,ликда олиб борилади.