Siyosatshunoslikka

So‘llar 
hozirgi kunda tenglik, xayriya dasturlar hamda hukumat- 
ning iqtisodiyotga aralashuvini qo‘llab-quwatlaydi.
0 ‘nglar 
esa individual tashabbusni hamda shaxsiy iqtisodiy faoli- 
yatga urg‘u beradilar.
Markazchilar 
esa har ikki tomon g ‘oyalarini tatbiq etishga 
harakat qiladilar. Ikki guruhdan biriga sal og‘gan kishilar esa 
m arkaz-o‘ng!ar 
va 
m ark az-so‘llar 
deb ataladi. M asalan, 
Shvetsiyaning siyosiy partiyalari esa chapdan o‘ngga qarab shakl- 
lantirilgan. Kommunistik partiya, ijtimoiy Demokratik partiya, 
Markaz partiyasi, shuningdek, Liberal, Christian va Konservativ 
partiyalari.
Demak, mafkuraning keng tarqalgan shakli sifatida “chap”dan 
“o ‘ng”ga quyidagicha amalga oshiriladi: “kommunizm-sotsializm- 
liberalizm-konservatizm-fashizm”.
2. Siyosiy mafkura shakllari
Hozirgi dunyo - murakkab mafkuraviy ziddiyatlar dunyosi, un- 
dagi mafkuraviy poligonlar yadro poligonlariga qaraganda kuchliroq 
va xavfliroqdir. Bunday sharoitlarda mafkura sohasidagi g‘alabaning 
ahamiyati siyosat va iqtisodiyot sohasidagi g ‘alabaning ahamiyatidan 
kam emas.
Biroq mafkuraviy vositalar yordamida so‘z ta’sir doirasini kengay- 
tirishga intiluvchi siyosiy kuch va harakatlar, shu jumladan, tajovuz- 
kor millatchilik va shovinizm, neofashizm, irqchilik, diniy fanatizm 
va ekstremizm singarilar ham mavjud.
Liberalizm. 
Tarixan birinchi mafkura liberalizmdir. U lotincha 
«liberalis» so‘zidan olingan bo‘lib, «erkin» degan ma’noni anglatadi. 
“Liberalizm” dastavval 1812-yilda Ispaniyada qo‘llanilgan. XIX asr- 
ning 40-yillariga kelib, bu atama butun Yevropaga tarqalgan. Libera­
lizm XVII-XVIII asrlarda ma’rifatparvarlik g‘oyalari negizida burjua 
sinfi mafkurasi sifatida shakllandi. Bu mafkuraning asosiy qoidalari
184

---

J.Lokk, T. Gobbs, Sh. Monteskyo, A.Smit, T.Jefferson asarlarida ish­
lab chiqildi va asoslandi.