Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

badiiy tajriba orttirish
hamda 
ma’lumot olish va ulardan 
foydalanish
uchun o‘qishdir. Bundan tashqari, PIRLS o‘qish maqsadlarining har birida to‘rtta keng 
tushunish jarayonini
birlashtiradi. Bular:
-diqqatni jamlash va aniq ko‘rsatilgan ma’lumotlarni topish; 
-to‘g‘ridan to‘g‘ri xulosalar chiqarish; 
- g‘oyalar va axborotni talqin qilish va uyg‘unlashtirish,
-kontent va matn elementlarini baholash va tanqid qilish.[3] 
PIRLS xalqaro dasturida o’quvchi uchun notanish bo’lgan matn tanlanadi va yuqoridagi 
talablar asosida topshiriqlar berib boriladi. Beriladigan topshiriqlarni 3 guruhga ajratishimiz 
mumkin: 
I. Javob variantlaridan birini tanlash asosidagi topshiriqlar, ya’ni testlar; 
II. Asar voqealariga mos mavzuni ket-ketlik asosida, tartib bilan joylashtirishga oid 
topshiriqlar; 
III. O’ylashga va mulohaza yuritishga undovchi erkin javob berishi kerak bo’lgan savollar. 
Ushbu turdagi topshiriqlar o’quvchining asar g’oyasini tushunishi va uni yozma nutqda bayon 
qilishini belgilab beradi. O’quvchining asardan qanday xulosa chiqarganligini aniqlashda yordam 
beradi. 
Shu asosda, S. Matchonov va b. hammuallifligidagi 4-sinf o’qish darsligida Olloyorning 
“Rangin qorlar” ertagini PIRLS dasturi asosidagi mashqlardan foydalangan holda topshiriqlarni 
quyidagicha tuzish mumkin: 
I.1. Ertakda odamlar biror narsaning oqligini qaysi ibora bilan ta’riflashadi? 
A) “ paxtadek oppoq” 
B) “qorday oppoq” 
C) “oq qog’ozdek” 
D) “oq bulutdek” 
2. Qorlar necha xil rangda yog’ar edi? 
A) 4-5 xil 
B) 5-6 xil 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
 
303 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
C) 6-7 xil 
D) 7-8 xil 
3. Ertakda qaysi joy to’grisida so’z boradi? 
A) bo’yoq bozori 
B) ranglar do’koni 
C) bo’yoqchining uyi 
D) fasllar yashaydigan joy 
4. Qaysi fasl kelgan paytda ko’plab qozonlar bo’shab qolgan edi? 
A) yoz kelganda 
B) kuz kelganda 
C) qish kelganda 
D) bahor kelganda 
II. Ertakdagi voqealar ketma-ketligini raqamlar bilan ifodalang. 
1raqami qo’yilgan. 
_____ Buyuk bo’yoqchi qozonda bo’yoq pishirdi. 
__1__ Ayoz deraza oynalariga rangin naqshlar chizar edi. 
_____ Buyuk bo’yoqchi qozonlarni yuvib yig’ishtirdi. 
_____ Yoz mudrab qolgan edi. 
_____ Yangi bo’yoq tayyorlashda bir necha ming yil kerak edi. 
III. 1. Bahorning chiroyini 3ta gap bilan tariflang. _____________________ 
2. Buyuk bo’yoqchi birinchi xaridorini qayerga olib bordi? ___________
3. Bahorning birinchi bo’lib yashil rang tanlashining sababi nima edi?
_________________________________________________________ 
4. Yoz qaysi mahalda uyqudan uyg’onib ketdi? ___________________ 
5. Qish faslining xafa bo’lishiga 2ta misol keltiring. ________________ 
6. Ertak voqealarini o’tmishda bir necha ming yil oldin bo’lgan deb o’ylaysizmi? 
O’tmishda bo’lganligiga bitta dalil keltiring. ______________________ 
O’tmishda bo’lmaganligiga bitta dalil keltiring. _____________________ 
Xulosa qilib aytganda, o'quvchilarning o’qish savodxonligini o'zlashtirish darajasi bugungi 
zamon talabining muhim xususiyatlaridan biri bo’lib kelmoqda va bu o'quvchilarning 
savodxonligini baholash bo'yicha xalqaro tadqiqotlar doirasida olingan ma'lumotlar dolzarb 
ekanligini ko'rsatadi. 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yoshlar bilan ishlashni samarali tashkil etishda 
madaniyat, san’at, sport, axborot texnologiyalari, kitob o‘qishga qiziqishini oshirish bo‘yicha 5 ta 
muhim tashabbusni amalga oshirish to‘g‘risida” 2019-yil 19-martdagi 
PF-5693-son Farmoni;
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 
2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida» 2019-yil 29-apreldagi PF-5712-
sonli Farmoni; 
3. “Xalqaro tadqiqotlarda boshlang’ich sinf o’quvchilarining o’qish savodxonligini 
baholash” metodik qo’llanma. – T.: Sharq, 2019
4. S. Matchonov, A. Shojalilov va b. 4-sinf “O’qish” darsligi. – T.: Yangiyo’l poligraf 
servis, 2017. 
5. ttp://markaz.tdi.uz/- Ta’lim sifatini baholashda xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish 
Milliy markazi 
 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI