П ьесалар с е р д а р о м а д жой кам бағалаи к а й б эмас м о м а к а л д и р о к

?
А. Н- Островский
17
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

В и ш н е в с к и й . У ҳолда ўз билганингча, бировнинг 
ёрдамисиз яшайвер. Мендан умидингни уз. Сен блан гап- 
лашиш ҳам жонимга тегди.
Ж а д о в . Майли! Жамоат фикри менга ёрдам беради.
В и ш н е в с к и й . Кутиб ўтиравер! Бизда сен тушунган 
ма’нода жамоат фикри йўқ, азизим, бўлиши ҳам мумкин 
эмас. Ушланмаган киши ўғри эмас, мана жамоат фикри, бил- 
моқчи бўлсанг. Сен қандай даромадга яшаётганинг блан 
жамоатнинг нима иши бор. Яхши яшаб, тартибли одамлар 
сингари ўзингни яхши тутабилсанг бўлди-да! Броқ ўзинг 
ялангоёқ бўлсангу, бошқаларга хулқ-одобдан насиҳат қил- 
ганинг блан сени бирорта обрўли уйга киритмасалар ва сен- 
га пуч одам деб баҳо берсалар, унда хафа бўлмасанг ҳам 
бўлади. Мен губерния шаҳарларида хизмат қилган одамман. 
У ерларда кишилар бир-бирларини пойтахтга 
қараганда 
яқинроқ биладилар, ким нимага эга, нима блан яшайди, 
ҳаммага аён, бинобарин жамоат фикри ҳам дарров туғила- 
қолади. Лекин одам қаерда бўлмасин одамлигича қолади. 
Мен ўша ерда ишлаганимда ҳамма фақат маош блан катта 
оилани боқучи бир чиновник устидан куларди, ўзининг ки- 
йимини ўзи тикар эмиш, деган дув-дув гап шаҳарда тарқалган 
эди, лекин ана ўша ернинг ўзидаёқ, уччига чиққан порахўр- 
ни, очиқ қўллиги ва ҳафтасига икки марта зиёфат бергани 
учун ҳамма ҳурмат қиларди.
Ж а д о в . Наҳотки шу рост бўлса?
В и ш н е в с к и й . Яшаб кўр, биласан. Ю р, Аким Аки- 
мич! 
(Ўрнидан туради.)
Ж а д о в. Тоға!
В и ш н е в с к и й . Нима дейсан?
Ж а д о в. Маошим жуда оз, етмаяпти. Бўш ўрин бор 
экан, шуни эгаллашга рухсат этсангиз, уйланаяпман...
В и ш н е в с к и й . Хм... бу ўринга мен уйланган одамни 
эмас, қобилиятли одамни ўтқазаман... Ростини айтсам, мен 
маошингни кўпайтиролмайман, биринчидан: сен унгаарзи- 
майсан, иккинчидан: сен қариндошимсан, одамлар қарин- 
дошлигини қилди деган гап-сўз қилади.
Ж а д о в. 
Майли, ихтиёрингиз. Олаётган 
маошимга 
яшайвераман.
В и ш н е в с к и й . Айтканча, азизим, шу гап ўла-ўлгу- 
нингча қулоғингда бўлсин: сенинг гапларинг менга ёқмайди, 
ибораларинг қўпол, тўнг, сени дсб кўнглимнр ранжитишни 
ҳам истамайман. Тағин сени мулоҳазаларинг меми ҳақорат 
қилади деб ўйлама, агар хафа бўлсам сенга’ ортиқча баҳо
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бериб юборган бўлардим, гапларингни аҳмоқлиқ деб била- 
ман, холос. Шунинг учун бундан кейин сенга хўжайинлик- 
дан бўлак бутун муносабатимни тугади деб билавер.
Ж а д о в. Яхшиси мен бошқа жойга ўтақолай.
В и ш н е в с к и й . Ихтиёринг. 
(Кетади.)
У Н И Н Ч И С А Ҳ Н А
Ж а д о в блан Ю с о в.
Ю с о в
(бақрайиб).
Ҳ а, ҳа, ҳа, ҳа!..
Ж а д о в . Нега куласиз?
Ю с о в. Ҳ а, ҳа, ҳа!.. Кулмай бўладими? Ким блан баҳс- 
лашаётганингизни биласизми? Ҳ а, ҳа, ҳа! Нима қилаяпсиз, 
ўзингиз?
Ж а д о в. Куладирган нимаси бор экан?
Ю с о в. Хўш, тоғангизнинг сизча ақли йўқ деб ўйлай- 
сизми? Шундайми, сизча ақли йўқми? Ёки ҳаётни сиздан 
кўра камроқ биладиларми? Қилган ишингиз кимни кул- 
дирмайди дейсиз. Бу қилиқларингиз блан ҳали битта-ярим- 
тани кулгидан ичагини узиб юборасиз-ку. Ҳудо хайри- 
нгизни берсин, 
менга раҳм қилинг, 
хотиним, бола-чақам 
бор.
Ж а д о в. Сиз, Аким Акимич, бу гапларни тушунмайсиз.
Ю с о в. Тушунадирган нимаси бор экан? Истасангиз 
минг кишини олиб келинг, ҳаммаси ҳам кулгидан ичаги 
узилиб ўлади. Сиз бу одамнинг гапларини яхшилаб эшити- 
шингиз, қулоғингизга қуюб олишингиз керак эди, сиз бўл- 
сангиз баҳслашиб ўтирибсиз! Ахир, бу комедия-ку, худо 
ҳаққи комедия, ҳа, ҳа, ҳа... Мана энди тоғангиз роса ада- 
бингизни бердилар, ҳе, ҳе, ҳе, ҳали бу ҳам 
оз. Бошқача 
бўлиши лозим эди... Агар тоғангизнинг ўрнида мен бўлсам 
борми...