Дастурлаш асослари

Биринчи
ѝриндаги эҳтиѐжлар бу базис эҳтиѐжлар, яъни яшашни 
таъминлаш учун зарур бѝлган эҳтиѐжлар. 
А. Маслоунинг фикрича
, инсон, энг 
аввало ана шу базис эҳтиѐжларини қондириш учун ишлайди. Базис эҳтиѐжлари, 
яъни озиқ – овқатга, кийим – кечакка, уй – жойга, уйқуга бѝлган эҳтиѐж 
қондирилса, бошқа даражадаги эҳтиѐжлар ҳам аста – секин аҳамият касб этиб 
беради.
Алоҳида шахс ва жамият нуқтаи – назаридан эҳтиѐжларни қуйидагича 
гуруҳлаш мумкин:
Шахс учун:
Асосий эҳтиѐжлар: Озиқ – овқат, кийим – кечак ва уй-жойга; 
дам олиш ва соғлиққа. Социал эҳтиѐжлар: Ижодий меҳнатга, оила ва муҳаббатга, 
билим ва ахборотга , тоат – ибодатга, жасоратга , заруриятни давом эттиришга, 
тартиб ва барқарорликка , бѝш вақт ва дам олишга, Ўзликни англашга. Рағбат ва 
талаблар: Моддий , социал, эстетик
Жамият учун:
Асосий эҳтиѐжлар: Меҳнатга, хавфсизликка, Қѝшимча 
маҳсулотга, бошқаришга, социал эҳтиѐжлар, барқарорликка, ишончга , мустақил 
тараққиѐтга. Рағбат ва талаблар: Замонавий ишлаб чиқаришга , Маънавий – 
маърифий тараққиѐтга , Раҳм – шафқатга.
Масалан, хавфсизликка, яъни тинчлик тартиб, ҳимояга бѝлган эҳтиѐж ҳам 
бирламчи босқичдаги эҳтиѐжнинг янги даражасидаги заруриятдир. Бирон 
ижтимоий гуруҳдан бѝлмиш, бошқа кишилар билан алоқага киришиш эҳтиѐжи 
иерархиянинг учинчи бѝғинига киради бирламчи эҳтиѐжлар қондирилгач, бошқа 
заруриятлар кишиларни юқори даражадаги эҳтиѐжларга қараб ҳаракат қилишга 
мажбур қилади. Хѝш, бу эҳтиѐжларни қондириш учун раҳбар қандай усул ва 
ѐндашувларни қѝллаши керак. 
Фредрих Герцбергнинг 
мотивация назарияси
– боисий 
тозаланиш 
деб 
юритилиб, унинг асосида қониқиш келтирувчи меҳнат руҳий соғлом бѝлишга ҳам 
ҳамкорлик кѝрсатади деган фикр ѐтади. 
Биринчи гуруҳ омиллар ―гигиеник омиллар‖ деб аталади. Агар иш жойи 
ифлос бѝлса, қоронғу, кѝримсиз бѝлса, бу меҳнатга интилишни сусайтиради. 
Аксинча, иш жойи тоза, эргонометрик нуқтаси назардан бенуқсон бѝлса, меҳнатга 
аниқ йѝналтирилган мотивлар пайдо бѝлади. Бу ерда пул масаласи ҳам муҳимдир. 
Аммо пулга интилиш инсонни бутунлай эгаллаб олса, у кѝпайишга мойиллик 

---

63 
туғдириб, уни бошқаларга нисбатан буюклигини исботлашга олиб келади. 
Натижада кишилардан ва жамоадан ажраб қолади. Герцберг назарияси Маслоу 
назариясига зид эмас, баланс уни тѝлдиради.